Ważki (Odonata)

Ważki (Odonata) to jedne z większych i piękniejszych naszych owadów. Jest to bardzo stara grupa zwierząt, znana już z epoki karbonu. Ważki są ściśle związane ze środowiskiem wodnym.

Dorosłe osobniki możemy obserwować w cieplejsze dni nad jeziorem, stawem czy rzeką. Samce w czasie godów pilnują swojego terytorium. Latając patrolują swoją kilkumetrową powierzchnię nad wodą i przeganiają konkurencję. Międzyczasie, przysiadają na roślinności i wypatrują nowych partnerek. Samica składa jaja (często pilnowana przez samca) końcem odwłoka, bezpośrednio do wody lub do roślinności wodnej. Larwy ważek spędzają całe życie w wodzie i w zależności od gatunku ich rozwój trwa od kilku miesięcy nawet do kilku lat. Przeobrażenie larwy w postać dorosłą odbywa się w pobliżu zbiornika, na roślinach, pniach i korze drzew. Zarówno larwy ważek jak i dorosłe owady są drapieżnikami. Odżywiają się innymi owadami, skorupiakami, kijankami czy też małymi rybkami. Larwom do zdobywania pokarmu służy tzw. maska, która swym kształtem może przypominać łyżkę. Dorosłe owady najczęściej chwytają swoją ofiarę odnóżami w locie, niektóre gatunki czekają na swoją zdobycz siedząc na roślinach. Nierzadko łupem ważki może paść inna ważka tego samego lub pokrewnego gatunku. Ważki często same stają się pokarmem dla ptaków czy ryb. Ciało ważek buduje głowa, na której znajdują się duże oczy zbudowane z omatidiów czyli pojedynczych oczek. Dzięki takiej budowie oczu ważki uzyskują panoramiczny obraz, doskonale widzą kształty oraz ruch innych obiektów. Za głową znajduje się tułów a na nim trzy pary odnóży i dwie pary skrzydeł. Ostatnim segmentem ciała jest wydłużony, składający się z dziesięciu segmentów odwłok. Wśród ważek wyróżniamy dwie grupy. Ważki równoskrzydłe (Zygoptera) są mniejsze, ich ciało jest delikatniej zbudowane. Charakterystyczne jest to, że w trakcie spoczynku ich skrzydła stykają się grzbietowo. Są to świtezianki (Calopteryx), łątki (Coenagrion), pałątki (Lestes) oraz pióronogi (Platycnemis). Do drugiej grupy należą ważki różnoskrzydłe (Anisoptera)- są większe i masywniejsze a ich skrzydła w spoczynku rozstawione są na boki. Należą do nich żagnice (Aeshnidae), a wśród nich największa polska ważka husarz władca(Anax imperator), gadziogłówki (Gomphidae) oraz figlarnie latające zalotki (Leucorrhinia) ogłaszające nadejście lata i witające jesień szablaki (Sympetrum). To głównie ważki różnoskrzydłe latając szybko i wysoko wzbudzają w nas niepokój. Zupełnie niepotrzebnie, są one dla człowieka całkowicie nieszkodliwe. Wręcz przeciwnie, stają się dla nas pożyteczne zjadając natrętne dla nas komary i meszki. Podczas spacerów podziwiajmy więc te pięknie ubarwione owady. Większość gatunków, które możemy spotkać w Olsztynie i okolicach to gatunki pospolite. Z ważek równoskrzydłych zobaczymy niebiesko - czarną łątkę wczesną (Coenagrion pulchellum) i łątkę dzieweczkę (Coenagrion puella), granatowe lub złotawo-zielone świtezianki (Calopteryx) czy czerwono ubarwioną łunicę (Pyrrhosoma nymphula). Z ważek różnoskrzydłych spotkamy ważkę płaskobrzuchą (Libellula depressa), samica tej ważki ma odwłok czarno – żółty i ciemno zabarwione nasady skrzydeł co sprawia, że w locie wygląda jak duża osa. Późnym popołudniem zobaczymy nad stawem czy jeziorem jak poluje na drobne owady, głównie komary, duża brązowo – żółta ważka z rudawymi skrzydłami. Jest to żagnica wielka (Aeshna grandis), jedna z najpospolitszych ważek. Na pewno nie przeleci obok nas niezauważony szablak przepasany (Sympetrum pedemontanum). Odwłok ważki jest czerwony, żółty lub brązowy. Na skrzydłach ma charakterystyczne, brązowe przepaski.. Nad drobnymi zbiornikami w środku lasu czy też nad małymi oczkami na torfowiskach przy odrobinie szczęścia spotkamy zalotkę większą (Leucorrhinia pectoralis), łatwo rozpoznamy samca tego gatunku gdyż ma on na końcu odwłoka charakterystyczną, żółtą plamkę, która wyróżnia się na tle czarno –brązowo – czerwonego odwłoka. Podziwiając różnorodność ważek, ich kolory, zachowanie pamiętajmy, że wiele z nich potrzebuje do rozwoju specyficznych warunków, Wystarczy, że nie będziemy przyczyniać się do zanieczyszczania zbiorników. Jeśli posiadamy swój zbiornik taki jak oczko wodne czy staw, pamiętajmy, żeby nadmiernie nie usuwać roślinności wodnej. Równocześnie nie doprowadzić do zarastania zbiornika wtedy na pewno pojawią się tam ważki i będziemy mogli cieszyć się ich widokiem.



Autor opisu: Kamila Narewska-Prella