Żubr (Bison bonasus)

Obszar zasiedlany przez żubry obejmował pierwotnie całą zasadniczą część kontynentu europejskiego: od Pirenejów i wybrzeży Oceanu Atlantyckiego, aż po Morze Azowskie i Kaukaz. Od XI wieku wraz ze zmniejszaniem się powierzchni lasów i nadmiernym polowaniom, rozpoczął się proces ginięcia żubrów. W drugiej połowie XVIII wieku żubry nizinne występowały już tylko w jednym miejscu w Europie: w Puszczy Białowieskiej, przede wszystkim dzięki ochronie królów polskich i carów rosyjskich. Obecnie w Polsce żubry występują na wolności w 5 lokalizacjach: Puszczy Białowieskiej (ok. 400 osobników), Puszczy Boreckiej (70), Puszczy Knyszyńskiej (46), stado zachodniopomorskie (22) oraz w Bieszczadach (220 osobników linii białowiesko- kaukaskiej).

Niewiele wiadomo na temat pierwotnego środowiska zamieszkiwanego przez żubry. Obecnie istniejące wolne populacje żubra zostały reintrodukowane w różne warunki siedliskowe. Głównym środowiskiem bytowania żubrów są lasy, chociaż wszędzie tam, gdzie występują tereny otwarte (łąki, polany śródleśne, zręby i młode uprawy), żubry pobierają pokarm z tych terenów niemal w takim samym stopniu jak z lasu. Żubry są zwierzętami o niskiej selektywności pokarmowej, korzystają z roślinności dna lasu, roślin podszytu, a także liści, pędów i kory drzew.

Żubr jest największym lądowym ssakiem europejskim z wyraźnie zaznaczonym dymorfizmem płciowym- samce są znacznie większe od samic. Długość ciała wynosi 300 cm(samce) i 270 (samice), a wysokość w kłębie odpowiednio 188cm i 167 cm. Masa ciała dorosłych samców wynosi 440-920 kg, samic 340-640kg. Żubr ma bardzo mocną budowę ciała. Tułów jest stosunkowo krótki i wąski, a jego przednia część jest zbudowana zdecydowanie masywniej niż tył. Linia grzbietu tworzy w okolicy kłębu charakterystyczny garb, który tworzą wyrostki kolczyste kręgów piersiowych otoczone mięśniami. Osobniki obu płci mają rogi, wysoko osadzone na głowie i zagięte ku środkowi. Sierść żubra ma barwę brunatną. Przód ciała, szyja i głowa pokryte są dłuższymi włosami, które wzdłuż dolnej strony szyi i przedpiersia tworzą tzw. „brodę”. Żubry wydzielają silny zapach piżma.

Żubry są zwierzętami stadnymi. W okresie od wiosny do jesieni podstawowymi jednostkami organizacji socjalnej populacji żubra są grupy zwierząt dwóch typów: grupy (samice, cielęta, osobniki młodociane i w okresie rui dorosłe byki) i grupy byków. W ziemie żubry gromadzą się wokół miejsc dokarmiania.

Okres godowy żubrów trwa od sierpnia do października, z największym nasileniem w sierpniu i wrześniu. Żubry cechują się poligamicznym systemem kojarzeń, gdzie jeden samiec może kojarzyć się z wieloma samicami. Ciąża trwa 254- 270 dni, większość samic rodzi młode w okresie od maja do lipca, a rzadko późną jesienią. Samica rodzi tylko jedno cielę, a bliźnięta notowane są zupełnie wyjątkowo tylko w hodowlach zamkniętych. Cielęta od pierwszych dni życia wędrują razem z matkami i nie są ukrywane, jak to ma miejsce u wielu innych gatunków kopytnych. Długość życia samic żubrów rzadko przekracza 25, a samców 20 lat.

Żubry nie mają wielu naturalnych wrogów. Z powodu dużych rozmiarów ciała, żubry nie są podatne na drapieżnictwo.

W celu ratowania gatunku w roku 1923 założono Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra. Żubr jest symbolem występujących na wielu herbach, m.in. herb Białowieży, Żywca, Sokółki czy Rumunii.