Dudek (Upupa epos)

Ptak o niepowtarzalnym i specyficznym wyglądzie, łatwo zauważalny w locie, na ziemi trudny do odkrycia. Pióra o charakterystycznym czarno- białych piórach na skrzydłach i ogonie. Na głowie czub z długich, szerokich, jasnych, pomarańczowo brązowych piór z czarnymi końcami, rozkładany wachlarzowato podczas lądowania oraz gdy ptak jest podekscytowany. W locie dzięki powolnym, falistym ruchom skrzydeł wygląda jak duży motyl. W Polsce gatunek podlegający ochronie całkowitej.

Dudek w locie dzięki swym kontrastowym, czarno- biało pręgowanym skrzydłom, szybko przykuwa wzrok. Obie płci są umaszczone jednakowo, dominuje barwa pomarańczowa, a na skrzydłach, grzbiecie i ogonie czarne i białe pasy. Wachlarzowato rozkładany czub, z długich, szerokich, pomarańczowych piór z czarnymi końcami jest najbardziej charakterystyczną cechą dudka. Długość ciała sięga 28- 30 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 45 cm, masa ciała zaś 55-80 g. Osobniki młodociane są jaśniejsze od dorosłych i mają krótszy dziób.
W Polsce dudki są rzadkimi mieszkańcami ciepłych, otwartych przestrzeni, obrzeży starych lasów, zadrzewień śródpolnych, wierzbowych alei, skupisk skał i opuszczonych domostw. Zamieszkują umiarkowaną strefę klimatyczną Europy i Azji, a także Afryki. Zimuje w Indiach i Azji południowo- wschodniej oraz Afryce. W Polsce występuje na terenie całego kraju, szczególnie na Mazowszu, Podlasiu, w dolinie Bugu i na Podkarpaciu, nigdzie jednak  nie jest ptakiem licznym.
Dudki przylatują z zimowisk w połowie kwietnia. Do lęgu przystępuje raz lub dwa razy w roku. Zaraz po przylocie intensywnie nawołują swym charakterystycznym głosem przypominającym odległe szczekanie psa. Gniazdo zakłada zwykle w dziuplach drzew, szczelinach murów, stosach kamieni lub drewna i skąpo wyściela liśćmi i suchą trawą. Od maja do czerwca samica składa 4-8 szarożółtawych jaj, które samodzielnie wysiaduje przez 17- 18 dni. Pisklęta przychodzą na świat ślepe, pokryte białym puchem i pozostają w gnieździe do ukończenia 4 tygodnia życia. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 1-2 lat.
Ptaki te żerują na otwartej przestrzeni, a ich pokarmem są głównie dorosłe owady i ich larwy jak chrząszcze, świerszcze, szarańczaki, a także ślimaki i małe jaszczurki. Gniazdo z młodymi jest szczególnie narażone na ataki drapieżników. Pisklętami w razie zagrożenia i wtargnięcia do gniazda napastnika bronią się, wystrzykując w jego stronę mazistą i cuchnącą wydzielinę z kloaki. Gruczoł kuprowy u piskląt rozwija się od 4 dnia życia, natomiast w 4 tygodniu, gdy opuszczają one gniazdo jest on niemal w zaniku. Jest to niezwykle ważny mechanizm obronny dudków.

Bibliografia



Autor opisu: Katarzyna Zwirska