Mszyce (Aphidoidea)

Mszyce to podrząd Aphidonea (lub nadgodzina Aphidoidea – w zależności od podejścia taksonomicznego) owadów bez przeobrażenia zupełnego, należący do rzędu Homoptera – pluskwiaków równoskrzydłych. Do pluskwiaków równoskrzydłych – poza mszycami – należą także skoczki (Cicadinea), koliszki (Psyllinea), mączliki (Aleyrodinea), czerwce (Coccinea). W Polsce występuje kilkaset gatunków mszyc, a na świecie kilka tysięcy.

Mszyce to owady małe, od 0,5 mm do 8 mm, o ciele miękkim. Larwy podobne są do owadów dorosłych, tak jak u większości owadów bez przeobrażenia zupełnego. Skrzydła są błoniaste i o zredukowanym użyłkowaniu. Przednia para skrzydeł większa od tylnej. Często skrzydła są zredukowane lub ich brak u postaci dorosłych (formy bezskrzydłe). U wielu gatunków występuje polimorfizm. Narządy gębowe typu kłująco-ssącego.

Mszyce są dla biologa i miłośnika przyrody wdzięcznym i ciekawym obiektem do obserwacji, ze względu na występowanie wiele form rozrodu, często w połączeniu z przemiana pokoleń: pokolenie samic dzieworodnych (partenogeneza) uskrzydlonych i bezskrzydłych oraz pokolenia płciowego.

Mszyce są fitofagami i żerują na wszystkich częściach roślin. Najczęściej tworzą kolonie. Nakłuwają rośliny i wysysają z nich sok. Ponieważ w sokach roślinnych jest dużo cukrów ale mało białka, mszyce wypijają znacznie więcej soku roślinnego niż potrzebują dla celów energetycznych – niejako „odfiltrowują” odżywcze białko oraz zawarty w nim azot. Nadmiar cukrów wydalają w postaci słodkiej spadzi przez specjalne wyrostki, znajdujące się na odwłoku. Spadź zbierana jest przez wiele inny owadów, m.in. przez pszczoły (miód spadziowy) oraz mrówki. Te ostatnie często otaczają mszyce swoją opieką i bronią przez innymi, drapieżnymi owadami (np. biedronkami). Czasami mrówki obgryzają skrzydła postaci dorosłych, aby nie uciekły z mrówczej kolonii.

Jako fitofagi żerujące na liściach, powodują powstawanie różnych wyrośli (zoocecydia) i galasów.

U niektórych gatunków mszyc zaobserwowane ciekawe zjawisko, nazwane „samobójstwem”. Mszyce żyją w jednorodnych koloniach, blisko ze sobą spokrewnionych osobników (często od jednej samicy na drodze partenogenezy). Osobniki zaatakowane przez parazytoidy (owady pasożytujące na innych owadach) odrywają się od liścia i spadają na ziemię. W rezultacie mszyca ginie, bo nie ma jedzenia a szanse na dotarcie do nowych liści są minimalne. Ale jednocześnie rozwijający się w ciele tej mszycy parazytoid odizolowany jest od całej kolonii i ma małe szanse na jej odszukanie. Najczęściej ginie wraz z mszycą. W rezultacie tego „altruistycznego samobójstwa” macierzysta kolonia mszyc jest bezpieczniejsza.