Żylenica nadwodna (Sialis lutaria)

Owady dorosłe , długości ok. 2,5-3 cm, w pokroju podobne do chruścików: mają dwie pary bogato żyłkowanych skrzydeł, w spoczynku składanych dachowato wzdłuż odwłoka, oraz długie czułki. Różnią się jednak aparatem gębowy (maja typu gryzącego). Odróżnić można także po locie oraz nieco inaczej zbudowanych skrzydłach. Dorosłe prawie w ogóle nie przyjmują pokarmu, odwiedzają kwiaty.

Larwy posiadają trzy opary odnóży krocznych oraz na odwłoku długie, owłosione i członowane skrzelotchawki (ewolucyjnie powstałem z odnóży odwłokowych). Na końcu odwłoka znajduje się długa, owłosiona nić. Budowa skrzelotchawek jest specyficzna i po nich łatwo odróżnić larwy żylenicy od z grubsza podobny chruścików bezdomkowych czy larw chrząszcza krętaka (Gyrinus sp.). Larwy maja długie i silne żuwaczki, oczy oraz długie czułki. Są drapieżne.

Owady dorosłe spotkać można w maju i czerwcu na roślinności i liściach drzew w pobliżu zbiorników wodnych: jezior, rzek i stawów. Fruwają niezbyt zgrabnie, chętniej przed zachodem słońca. W ciągu dnia pełzają po roślinach, podrywają się do lotu tylko w obliczu zagrożenia.

Samice kopulują zazwyczaj 2-4 razy z różnymi samcami. Jaja (ok. 2 tys.) składają nad powierzchnią wody: na liściach drzew i łodygach Rosin zielnych. Wylegające się larwy wpadają wprost do wody. Żyją na mulistym dnie w zbiornikach trwałych (jeziora, rzeki). Drapieżne larwy żywią się ochotkami, groszkówkami (małże), płazińcami i obleńcami. Pełzają po dnie ale potrafią także pływać. Często zagrzebują się w mule.  Rozwój w stadium larwy trwa dwa lata (9 linień). Pod koniec okresu larwalnego, wypełzają na ląd – czasem nawet Dos daleko od zbiornika wodnego - i tam następuje przepoczwarczenie. Po około dwóch tygodniach pojawiają się owady doskonałe (stadium imago).

Żylenica nadwodna (Sialis lutaria) występuje w Europie (poza jej południowa częścią) oraz na Syberii.

W Polsce dwa gatunki Sialis lutaria i S. fuliginosa. Ten drugi gatunek jest znacznie rzadszy i stwierdzony został jedynie w północno-zachodniej Polsce, zasiedla wartko płynące potoki. W Polsce może występować także Sialis nigriceps, preferująca duże rzeki.  Na świecie żyje około 100 gatunków wielkoskrzydłych. Największe gatunki – o rozpiętości skrzydeł do 15 cm żyją w regionach tropikalnych.