Brzoza brodawkowata – Betula pendula Roth.

Nazwa brzoza pochodzi od łac. betula, znana już w czasach starożytnych; łac. pendulus = zwieszający się, zwisły - dotyczy charakterystycznego pokroju drzewa (zwieszające się pędy).

Charakterystyka morfologiczna

Rozmiary, wiek

Drzewo osiągające wysokość 30 m. Charakterystyczny pokrój zawdzięcza długim i cienkim gałązkom zwisającym z konarów. Brzoza brodawkowata żyje przeciętnie do 100 lat.

Pień, korona, korzeń

Kora brzóz jest cienka, biała (formy B. pendula o ciemnej, nie bielejącej korze – brak betulinolu – spotyka się w lasach, zwłaszcza na pogórzu i w niższych położeniach górskich), łuszcząca się okrężnie, u nasady starych pni gruba, czarna i głęboko spękana.

Korona w zarysie owalna, układ pędów – długich, cienkich i zwisających – nadaje jej charakterystyczny pokrój.

Układ korzeniowy płytki, wyjaławia silnie glebę i uniemożliwia wzrost wielu roślinom w bezpośrednim sąsiedztwie (wydziela fitoncydy). Kora młodych drzew jest brązowa, z czasem biała, łuszczy się okrężnie. Młode gałązki są ciemne, nieowłosione, pokryte gruczołami. Pączki są nagie, lepkie, u nasady rozszerzone, na wierzchołku zaostrzone.

Pąk, pęd, liść

Pąki brzozy są siedzące, odstające oraz wydłużone, na szczycie zaostrzone. Łuski pąków początkowo zielone, następnie żółtawe, a później czerwonobrązowe i lepkie.

Na młodych pędach występują przeważnie bardzo liczne brodawki (stąd łaciński synonim B. verrucosa) z kępkami gruczołkowatych włosków, pokrytych białawą wydzieliną, na starszych zwisających, brązowych lub czerwonobrązowych pędach brodawki występują mniej licznie.

Liście wyrastają po 2 (3) na krótkopędach. Ich kształt w zarysie trójkątne lub rombowe, podwójnie piłkowane, najmłodsze lepkie.

Kwiaty, kwiatostany, owoce

Kwiaty męskie, mające postać kotków, występują na końcach starszych pędów, żeńskie, natomiast na końcach młodszych krótkopędów. Owocem jest malutki orzeszek z cienkimi skrzydełkami.

Zasięg brzozy brodawkowatej

Występuje w Europie i Azji, po środkową Syberię. W Polsce najpospolitsza z brzóz krajowych, typowa dla terenów suchych i piaszczystych, rośnie często z sosną pospolitą, jałowcem, wrzosem. Współtworzy zespół roślinny Betulo-Quercetum roboris.

Zastosowanie

Drewno brzozy jest dość elastyczne i mocne (produkcja mebli), charakteryzuje się dużą gęstością i dlatego ma wysoką wartość opałową.

Sok brzozowy – oskoła – zawiera głównie fruktozę, sole mineralne i mikroelementy dlatego ma zastosowanie w medycynie ludowej.

Drzewa pomnikowe w naszym regionie

Poniższa tabela przedstawia niektóre brzozy pomnikowe rosnące w województwie warmińsko – mazurskim.