Pająki (Arachnidae)

Cechą najbardziej charakterystyczną dla pająków jest zdolność snucia pajęczyny. Pajęczyna jest substancją płynną produkowaną przez kądziołki przędne, która w kontakcie z powietrzem gęstnieje i przybiera postać jedwabnej nici. Nici służą pająkom do budowy sieci łownych, kokonów, w których przechowywane są jaja z młodymi, aktywnego polowania na ofiarę i przemieszczania się na większe odległości.

Nietypowy jest sposób odżywiania pająków. Zabijając swoją ofiarę, pająki wstrzykują jej jad za pomocą szczękoczułek, który paraliżuje lecz nie zabija. Następnie wstrzykiwane są soki trawienne, które trawią ofiarę od wewnątrz (trawienie zewnętrzne-poza organizmem pająka) po to, aby dzięki zdolnościom ssącym żołądka płynna papka została zjedzona i strawiona już w żołądku (trawienie wewnętrzne).

Jad produkowany jest przez wszystkie pająki, ale w większości przypadków nie jest on groźny dla człowieka i często porównywany jest do żądła pszczoły czy osy. Jad służy do obrony i ataku na ofiarę. Na świecie występuje tylko kilka gatunków zdolnych zabić swym jadem człowieka, ale na szczęście są to gatunki tropikalne nie występujące w Polsce. W naszym kraju najgroźniejszy jest Kolczak zbrojny (Cheiracanthium punctorium), którego jad powoduje bolesne i długo gojące się rany, spotykany jest jednak rzadko i na kilku stanowiskach ze względu na upodobania do ciepłych stanowisk, częstszy na południu Europy.

Okrutne lecz prawdziwe jest wszechobecnie panujące zjawisko kanibalizmu wśród pająków. Samice zjadają młode pajączki z sąsiednich kokonów, silniejsze młode zjadają swoje rodzeństwo – jako łatwy pokarm, wreszcie samice zjadają swego partnera w trakcie lub tuż po kopulacji. Im proporcje miedzy samicą a samcem są większe, tym zwiększa się prawdopodobieństwo zjedzenia samca. Pająki jednak znalazły sposób na oszukanie natury i przed kopulacją samce często przynoszą wybrance prezent w postaci świeżo upolowanej ofiary, by ta zajęta konsumpcją pozwoliła spokojnie odejść partnerowi po kopulacji.

Znaczenie ekologiczne pająków jest ogromne. Biorą udział przede wszystkim w regulacji równowagi w ekosystemach, poprzez pochłanianie ogromnej ilości owadów. Sama pajęczyna może mieć różnorakie zastosowanie, np. w tropikach wyplata się z niej tkaniny, siatki, sieci na ryby, planuje się wykorzystać ją do produkcji kamizelek kuloodpornych ze względu na wytrzymałość i elastyczność, w medycynie ludowej używana była do robienia opatrunków, dzięki swym składnikom bakterio- i grzybobójczym. Obecnie chronionych jest w Polsce 5 gatunków, z których jeden został stwierdzony na terenie powiatu ełckiego i cała rodzina gryzieli (Atypidae), natomiast zagrożonych wyginięciem jest aż 267 gatunków, głównie ze względu na specyfikę występowania i atrakcyjność.

Różnorodność arachnofauny w powiecie ełckim była bardzo duża, biorąc pod uwagę czas prowadzenia badań. Dominowały zdecydowanie pająki z rodziny krzyżakowatych (Araneidae). Ze względu na brak odpowiednich kluczy oraz atlasów do oznaczenia tej grupy zwierząt, nie zostanie przedstawiony skład stwierdzonej fauny. Dokonana będzie krótka charakterystyka dwóch pająków stwierdzonych na terenie powiatu ełckiego ze względu na ich interesującą biologię.