Opis przyrodniczy
Owady krwiopijne
Owady stanowią bardzo liczną gatunkowo i silnie zróżnicowaną ekologicznie grupę zwierząt. Oprócz koprofauny (owady rozwijające się w odchodach zwierząt), nektofauny (owady padlinożerne), owadów odżywiających się nektarem, gatunków roślinożernych, saproksylofagów (gatunki odżywiające się i żyjące w martwym drewnie oaz próchnie), gatunków drapieżnych i pasożytniczych, w licznych zakątkach Warmii i Mazur często spotkać można dokuczliwe dla człowieka i zwierząt owady krwiopijne. Wszystkich gatunków krwiopijnych na terenie Polski jest ponad 150. Należą do różnych rzędów i rodzin jak i do różnych grup siedliskowych. Krwią kręgowców odżywiają się jedynie samice, które potrzebują białka jako wartościowego pokarmu, niezbędnego do produkcji jaj. Samce zazwyczaj odżywiają się nektarem lub pyłkiem kwiatowym. Również larwy tych owadów nie są uciążliwe dla człowieka.
Zainteresowanie owadami krwiopijnymi wynika z ich uciążliwości jak i możliwości przenoszenie niektórych chorób. Ochronić się przed tymi dokuczliwymi bezkręgowcami można stosując różnorodne środki ochronne (tzw. repelenty) jak i poznając ich zwyczaje.
Nad wodami bieżącymi spotkać można liczne gatunki krwiopijny meszek (Diptera: Simulidae). Są do muchówki, których imagines odżywiają się krwią kręgowców. Owady te w stadium larwalnym zasiedlają wody bieżące (głównie strumienie i małe rzeczki). Larwy są filtratorami i odżywiają się martwą materią organiczną. Pełnią więc w przyrodzie ważna ekologicznie rolę i współuczestniczą w biologicznym samooczyszczaniu się rzek.
Z kolei wody stojące, małe zbiorniki wodne, kałuże, rozlewiska w dolinach rzek nizinnych, niektóre stagnujące fragmenty dużych rzek, zasiedlała komary i kuczmany. Komary znane są każdemu turyście, przebywającemu w krajobrazie ze zbiornikami wodnymi. Larwy odżywiają się drobną materią organiczną i mikroorganizmami wodnymi. Stanowią ponadto ważne źródło pokarmu dla wielu zwierząt wodnych.
Komarowate (Diptera: Culicidae), to liczna rodzina muchówek. Podobne do nich są kuczmany (Diptera: Ceratopogonidae), z których niektóre gatunki rozwijają się także w wilgotnych dziuplach.
Do grupy owadów krwiopijnych zaliczane są także bąkowatych (Diptera: Tabanidae). Pospolitym gatunkiem jest jusznica deszczowa (Haematopota pluvialis) oraz kilka gatunków ślepaków (Chrysops sp., Diptera: Tabanidae). Bąkowate szczególnie liczne są na terenach zabagnionych oraz porzuconych z uprawy gruntach ornych. Ich ukąszenia bywają bolesne, gdyż samice rozcinają aparatem gębowym skrę i zlizują wypływającą krew.
Komary i kuczmany uciążliwsze mogą być w miejscach ocienionych, natomiast Tabanidae aktywne są w dni słoneczne (temperatura powyżej 20 stopni) oraz przed burzą.
Do owadów krwiopijnych zaliczyć można także pluskwę domową, wszy i pchły – ale te grupy owadów związane są bardziej z siedliskami ludzkimi niż z dziką, warmińsko-mazurska przyrodą. Uciążliwe dla turystów mogą być i inne owady, takie jak osy. Jednak żądlą one w „obronie własnej” a nie w celu zjedzenia jakiejkolwiek części naszego ciała, z krwią włącznie.
Natomiast kleszcze nie są owadami lecz pajęczakami. Krwiopijne są także niektóre pijawki (np. pijawka lekarska), lecz te bezkręgowce także nie należą do owadów.
Autor opisu: St. Czachorowski
Oddział Warmińsko-Mazurski PTTK