Przyroda przy drodze

Przyroda województwa warmińsko-mazurskiego jest stosunkowo silnie przekształcona. Nie zachowało się wiele elementów pierwotnej przyrody. Najciekawszym ekologicznie elementem są procesy zachodzące pod wpływem różnorodnych działań człowieka. Na przestrzeni dziejów oddziaływanie człowieka miało różny charakter. Skutki tych działań są widoczne, zarówno na poziomie ekosystemów jak i w składzie gatunkowym roślin i zwierząt. Obserwowanie tych ciekawych zjawisk przyrodniczych może być niezwykle interesujące z turystycznego i edukacyjnego względu.

W okolicach Olsztyn, Ełku czy Elbląga nie ma dziewiczej przyrody, która mogłaby konkurować z walorami Bagien Biebrzańskich, Puszczy Białowieskiej czy Bieszczad. Specyfiką jest różnorodny krajobraz kulturowy ze śladami działalności człowieka od pradziejów. W ukształtowaniu krajobrazu dostrzegalne są także elementy ciekawej historii regionu: wielokrotne migracje, kolonizacje i wysiedlanie ludności. Ta wielowiekowa wielokulturowość dość dobrze wpisuje się w specyfikę ogólnoeuropejską. Niemalże przy każdej drodze - polnej, brukowanej czy nawet asfaltowej dostrzec można unikalną i specyficzną przyrodę, a pobliżu drogi, w krajobrazie kulturowym odszukać można ślady wielowiekowej historii.

Proponujemy oryginalną "przygodę detektywistyczną" w poszukiwaniu śladów przyrody, łączących zarówno historię społeczności lokalnych (a aspektami ogólnoeuropejskimi takimi jak np. wyprawy krzyżowe, I wojna światowa, II wojna światowa) z walorami przyrodniczymi. Najlepiej obserwuję się te śladu idąc - bowiem z okien samochodu nie widać szczegółów - zbyt szybko migają przed oczami.

Jednym z ciekawszych śladów są liczne aleje przydrożne. Wiele z nich posadzono bardzo dawno temu - miały ułatwiać wędrówki i przemieszczanie się wojsk. Znacznie wygodniej idzie się w cieniu niż w pełnym słońcu. A i przed deszczem łatwiej schronić się pod drzewami. Inne, to pozostałości dróg polnych. Na przydrożnych drzewach często licznie występują porosty, silnie obrastające pnie drzew. W wielu są dziuple z mnie widocznymi mieszkańcami: grzybami (huby), owadami czy nawet chroniącymi się drobnymi ssakami. Za najciekawszego mieszkańca przydrożnych dziupli można uznać chrząszcza - pachnicę dębową. Jeśli zwrócimy uwagę na pobocze, to dostrzeżemy liczne martwe drobne zwierzęca: owady, płazy, ptaki. Zginęły w kontakcie z samochodami.

Idąc drogami szutrowymi możemy dostrzec różne procesy erozyjne jak i . skamieniałości. Pochodzą one ze żwiru i kamieni, wysypanych na utwardzoną drogę. Najbardziej znane są "strzałki piorunowe" czyli belemnity. To spojrzenie na przyrodę sprzed wielu milionów lat oraz działalność lądolodu.

W wieli miejscach zachowały się drogi brukowane lub kostka granitowa. Gdzieniegdzie niezbyt estetyczne drogi z płyt betonowych. Te ostatnie to pozostałości po PGRach.

W niektórych miejscach spotykamy drogi piaszczyste, wygodne latem, zwłaszcza gdy podróżujemy rowerem. W innych, na ciężkiej gliniastej ziemi, po deszczach tworzą się kałuże w koleinach, wyżłobionych maszynami rolniczymi. Jeśli woda w tych koleinach utrzymuje się dłużej, to spotkamy w nich nie tylko różne owady wodne (komary, ochotki, chrząszcze wodne, pluskwiaki wodne) ale także żaby i rozwijające się kumaki.

Uważne oko w wielu miejscach zobaczy także pozostałości po człowieku - w wyrzuconym gruzie dostrzeżemy dawne cegły, naczynia ceramiczne. A z bardziej współczesnych także eternit, gruz budowlany, elementy plastiku. Niektóre drogi, obecnie rzadziej uczęszczane powoli zarastają. Najpierw roślinnością zielną i trawami, z ledwo widocznymi koleinami, później drogę przegradzają zwalone pnie drzew. Na starszych mapach widoczne drogi czasem w terenie są trudne do odnalezienie i przebrnięcia. Świadczą o zmieniających się szlakach komunikacyjnych i zmniejszającym się ruchu. W ślad za wychowująca się antropopresją pojawia się przyroda.

St. Czachorowski