Rok w lesie

Daty wyliczone przez astronomów i sporządzone przez nich kalendarze są niewątpliwie użyteczne, na pewno porządkują świat i nasze codzienne życie, ale niezupełnie przystają do życia lasu. Rytm w jakim on pulsuje to rytm natury. Cykle przyrody, sezonowe zmiany ekosystemów opisuje nauka zwana fenologią.

Wiosna

Jednym z pierwszych zwiastunów wiosny jest kwitnąca leszczyna. Jej kotki – kwiatostany męskie – obsypane złotym pyłkiem, widać z daleka, rozwijają się bowiem na początku marca lub w końcu lutego, zanim drzewa zazielenią się liśćmi. Szczególnie kolorowo robi się w drzewostanach, w których latem gęsty okap liści nie dopuszcza do dna lasu promieni słonecznych. W marcu lub kwietniu rośliny runa, np. zawilce korzystają z pełnego dostępu do życiodajnego światła, szybko rosną, kwitną i w ciągu zaledwie kilku tygodni wydają nasiona, zanim rozwijające się liście grabów czy buków przesłonią słońce aż do jesieni.

Przedwiosenny ruch odbywa się nie tylko w leśnym runie. Budzą się ssaki zasypiające na zimę, wracają pierwsze ptaki, szczególnie kaczki i gęsi.

Wiosna to czas odnowienia lasu. Sadzonki drzew leśnych, które hodowane w szkółkach leśnych, trzeba teraz szybko przesadzić w miejsce, gdzie powstanie nowy las. Oczywiście przedtem – najczęściej jesienią – leśnicy przygotowują glebę, po to, by sadzonki mogły przetrwać pierwszy, krytyczny okres w nowym miejscu.

Także wiosną swój okres rozrodczy, czyli rójkę, ma wiele gatunków owadów (np. okryte złą sławą korniki), w tym również i te, które zagrażają stabilności i zdrowiu lasów. Leśnicy obserwują wówczas ich loty godowe i na tej podstawie szacują, czy w danym roku jakiś gatunek zagrozi lasom, czy nie.

Lato

Tak jak leszczyna zwiastuje nam wiosnę, tak kwitnienie lipy – lato (stąd nazwa pierwszego letniego miesiąca – lipiec). W lasach pełno jagód, pojawiają się pierwsze grzyby. Wciąż roi się i żeruje wiele owadów, leśnicy bez przerwy obserwują i kontrolują liczebność ich populacji.

Gorące słońce wypaliło wiosenną soczystość, powstaje zagrożenie pożarami. Gdy ściółka jest bardzo sucha, a tragiczny w skutkach pożar może być spowodowany przez najmniejszą nawet iskrę, leśnicy dyżurują przez całą dobę, monitorują lasy, obserwują niebo w poszukiwaniu złowróżbnego dymu.

Jesień

Sierpniowy dzień jest coraz krótszy. Większość roślin już przekwitła, zostały głównie wrzosy. Ptaki odlatują – w lesie ciszej, spokojniej. Opuszczają go też wczasowicze, a ich miejsce zajmują amatorzy grzybobrania. Na drzewach żółkną pierwsze liście, niektóre już opadają...

W lesie wszystkie stworzenia szykują się do zimy. Zwierzyna zmienia swoją szatę, a owady schodzą z drzew do ścioły. Niektóre szukają zacisznych miejsc pod korą, inne zimują w postaci jaj. W wyniku tzw. jesiennych poszukiwań owadów daje się określić zagrożenie ze strony niektórych szkodników na następny rok.

Zima

Gdy średnia temperatura spadnie poniżej 0 ºC zaczyna się zima, zwykle zasypująca las śniegiem. Uśpiony las spowalnia wegetację, wszystko zastyga jakby skute lodem. Nadchodzi trudny dla zwierząt okres. Gdy pokrywa śnieżna jest bardzo gruba zwierzętom trudno jest się przez nią przebić, by dotrzeć do pożywienia. Dla wielu zwierząt atrakcyjnym pokarmem stają się wtedy pędy młodych drzewek, ich kora i pąki.

Zimą leśnicy intensyfikują wycinanie drzew na wcześniej wyznaczonych powierzchniach. W lesie słychać warkot pilarek, drewno wędruje do składnic i tartaków.

Zimowym, a właściwie przedświątecznym problemem leśników jest też kradzież drzewek iglastych. Czasem rabusie ścinają większe drzewa tylko po to, by zabrać sam wierzchołek...

Tak zamyka się rok w lesie, rok pracy leśnika. Zimowe uśpienie przyrody nie oznacza próżnowania ludzi. Leśnicy prowadzą wycinkę drzew, będącą jednocześnie pierwszym krokiem do przyszłego lasu, i... wypatrują pierwszych wiosennych, leszczynowych kotków.

Jarosław Sikorski, Nadleśnictwo Olsztyn

Bibliografia

Rutkowski A. 2003. Rok w lesie. Opowieści leśnika (8). Wydawnictwo VERDE. CILP, Warszawa