Jeleń szlachetny (Cervus elaphus)

Rozmieszczenie geograficzne jelenia szlachetnego obejmuje głównie zachodnią część Stanów Zjednoczonych, od Kanady do Nowego Meksyku. W Europie występuje prawie na całym kontynencie (za wyjątkiem północnej Skandynawii, Irlandii, południowych Włoch, Grecji i Albanii), zamieszkuje Azję centralną i Wschodni, północne obszary Chin i Indii oraz północne lokalizacje w Afryce. W Polsce jelenie występują na obszarze całego kraju, jednak w nierównomiernym zagęszczeniu. Najliczniej w Karpatach, na Mazurach oraz w północno- zachodniej części kraju.

Pierwotnym środowiskiem życia jeleni były otwarte siedliska trawiaste, jednak w miarę ekspansji rolnictwa i hodowli oraz presji łowieckiej człowieka, gatunek wycofał się obszary leśne. Preferują one jednak mozaikowe siedliska leśne z polanami, zrębami, łąkami i obrzeża lasu sąsiadujące z polami. Najlepszymi miejscami bytowania jelenia są bogato podszyte lasy liściaste i mieszane, o zróżnicowanej strukturze wiekowej i przestrzennej.

Zasadniczy pokarm jeleni stanowią trawy, zielone rośliny dwuliścienne, krzewinki, młode pędy oraz liście drzew i krzewów, grzyby. W zimie żywią się pędami i korą krzewów i drzew oraz żołędziami i bukwią. Żołądek napełniony pokarmem u dorosłych osobników może osiągać masę do 30kg.

Jelenie są dużymi zwierzętami, a ich rozmiary i masa wykazują dużą zmienność geograficzną. Samce są większe od samic, a ich masa ciała może być od nich nawet dwukrotnie większa. Długość ciała jelenia wynosi 160-270 cm, wysokość w kłębie dochodzi do 150 cm. Masa ciała dorosłych osobników w Polsce wynosi 120-290 kg (samce) i 60-150 kg (samice). Jeleń ma silną i harmonijną budowę ciała. Nogi mocne i wysmukłe, ale niezbyt długie w proporcji do reszty ciała. Szyja dość długa- u samic wąska i smukła, a u byków znacznie grubsza, porośnięta dłuższymi włosami tworzącymi gęstą grzywę. Samce posiadają imponujące poroże, o masie do 13 kg i rozpiętości odnóg do 130cm. Pokrywa włosowa jelenia oznacza się dość zmiennym ubarwieniem, zwłaszcza w okresie letnim, kiedy może być od pławo rudej po rdzawobrunatną.

Jelenie są zwierzętami stadnymi i mają dobrze rozwinięte zachowania socjalne oraz system komunikowania się. Poza okresem rozrodczym większość jeleni bytuje w dwóch rodzajach grup: żeńskich i męskich, które zajmują oddzielne areały bytowania. Grupy żeńskie są liczniejsze niż męskie i składają się z samic, cieląt i młodych samców do 3 roku życia. Grupie takiej przewodzi stojąca najwyżej w hierarchii socjalnej starsza samica (licówka). Grupy męskie składają się z samych byków i mają wykształconą wewnętrzną strukturę dominacji między poszczególnymi osobnikami, zależną od masy ciała i wielkości poroża. Jelenie posiadają areały osobnicze (grup). W obrębie swoich areałów jelenie posiadają odrębne ostoje letnie i zimowe, między którymi przemieszczają się.

Okres rozrodczy (rykowisko) przypada na przełom września i października. Jelenie są poligamiczne: samce starają się sformować harem samic, które będą mogły zapłodnić. Ciąża trwa średnio 235 dni, samica rodzi się na przełomie maja i czerwca najczęściej jedno młode, bliźniaki są bardzo rzadkie. Masa urodzeniowa cieląt w warunkach naszego kraju wynosi średnio ok.8-10 kg. Matka karmi potomstwo mlekiem aż do nadejścia zimy. Młode zaczynają uzupełniać dietę pokarmem roślinnym od 2 tygodnia życia i już sprawnie podążają za matką. Cielęta są w pełni odchowane po 2 miesiącach, ale matki opiekują się nimi przez cały pierwszy rok ich życia. Długość życia jeleni jest trudna do określenia, ponieważ większość populacji tego gatunku podlega intensywnemu pozyskaniu łowieckiemu. W warunkach hodowlanych jelenie mogą przeżyć do 20 lat.

Jelenia biegnąc potrafią osiągnąć szybkość 56km/godz. Mają doskonały węch, słuch i wzrok. W porozumiewaniu się z innymi osobnikami swojego gatunku wykorzystują wszystkie te zmysły. Jelenie szlachetne uważane są za najgłośniejsze ze wszystkich jeleniowatych.

W ramach zasięgu geograficznego jelenie szlachetne współwystępują z wieloma dużymi drapieżnikami, dlatego też padają ofiarą wilków, niedźwiedzi, pum i rysi.