Bylica piołun (Artemisia absinthium L.)

Bylica piołun, zwyczajowo zwana jest piołunem, rzadziej psią rutą, absyntem, wermutem, bielicą piołunem lub bilicą piołunem. Jest gatunkiem o aromatycznym zapachu i szeroko rozprzestrzenionym na półkuli północnej, występuje naturalnie na terenie Europy, Azji oraz Północnej Afryki. W wielu regionach Polski jest gatunkiem pospolitym, podobnie na Warmii i Mazurach. Piołun jest we florze polskiej archeofitem, wykorzystywanym w medycynie, do produkcji nalewek i wermutów a dawniej miał także znaczenie magiczne.

Bylica piołun jest byliną (a więc roślina wieloletnią) prawie półrzewem, chamefitem, o wzniesionych pędach, w górnej części rozgałęzionych, owłosionych w kolorze szafirowym. Piołun wytwarza krótkie, płytkie podziemne kłącza, dzięki którym rozmnaża się wegetatywnie tworząc niewielkie skupiska. Wiosną wytwarza szereg przyziemnych rozetek liściowych, z których potem wyrastają łodygi kwiatostanowe. Łodyga i liście są koloru szafirowo-srebrno-szare z filcowatym owłosieniem. Liście są pierzastosieczne, od spodu jaśniejsze, biaława. Kwiaty są jasnożółte, drobne i kuliste, zebrane w boczne grona i rozłożysta wiechę. Bylica piołun kwitnie od lipca do września, roślina jest wiatropylna. Owoce są drobnymi, brązowo paskowanymi niełupkami.

Rośnie na przydrożach, nieużytkach, rumowiskach, przychaciach, zrębach, na polanach leśnych, słonecznych i kamienisty zboczach, spotkać ja mozna w miejscach suchych i nasłonecznionych.

W ziołolecznictwie, medycynie i gastronomii ceniona ze względu za zawarte w niej związki goryczkowe (gorzkie glikozydy: absyntyna, artabsyna, anabsyntyna), związki kumarynowe (izofraksydyna, skopolina, kalikantozyd), olejek eteryczny (1,3 -2 % zawartości, w tym pinen, absyntol, felandren, tujon, tujol, kadinen, azulen, chamazulen, cyneol), kwasy organiczne, żywice, flawonoid artemitynę, witaminę C. Jako przyprawa, w mieszance z innymi ziołami: anyżem, fenkułem, melisa itd.) piołun używany jest do wyrobu korzennego wina – wermutu oraz do wyrobu wódki piołunówki (absynt).

Bylica piołon znana była już w starożytnym Egipcie, Babilonie i Syrii. W starożytności piołun dodawano do wina, jako symbol goryczy i smutku. W Rzymie dodawano piołun do napoju zwycięzców w zawodach.

CIEKAWOSTKI:
Gatunek zawleczony do Ameryki Północnej i Środkowej. Piołun stosowany jest w ziołolecznictwie: pobudza funkcje wydzielnicze przewodu pokarmowego, zwiększa apetyt, działa żółciopędnie i odkażająco oraz jest środkiem przeciwrobaczym. Nalewka, napar czy odwar z ziela można także stosować zewnętrznie przy zwalczaniu pasożytów skóry (wszy, świerzbowce), gdyż działa na nie toksycznie. Działa także przeciw świerzbowi, owrzodzeniom, ramach oraz przeciw glistom. Stosowany jako lewatywa zwalcza owsicę. Nalewkę z suszonych liści stosuje się przy bólach żołądka i nudnościach

Roślina występuje także na łąkach i pastwiskach, stanowi więc czasem zagrożenie dla zwierząt domowych (bydła, owiec, koni). Trująca jest zarówno w stanie świeżym jak i suszona. Zatrucia zwierząt zdarzają się przeważnie w wyniki żywienia sianem, w którym znajduje się także piołun. Związki toksyczne piołunu (głównie olejki eteryczne, w tym tujon oraz glikozydy) działają silnie na układ nerwowy zwierząt – powodują drgawki mięśni, szczękościsk, a przy większych dawkach konwulsje i utrudniony oddech. Dawka śmiertelna dla konia wynosi 250-300 g piołunu w sianie. Mleko od krów, kóz i owiec, które zjadały piołun nabiera gorzkiego smaku (obecność glikozydu absyntyny). Charakterystyczny smak i zapach nabiera także mięso zwierząt.

Piołun wykorzystywano dawniej do sporządzania nalewek alkoholowych oraz w winach ziołowych (wermuty). Długotrwałe spożywanie nalewek piołunowych i win z dodatkiem piołuny doprowadza do zaburzeń psychicznych oraz napadów padaczkowych. Nalewka alkoholowa na piołunie powoduje ostre zatrucia, podobne do zatrucia kardiamidem. Duże dawki absyntolu wywołują utratę świadomości, zwiększenie pobudliwości ruchowej a później skurcze, podobne do padaczkowych. Nadmierna dawka tujonu, zwartego w olejkach eterycznych piołunu powoduje wzmożona czynność kory mózgowej, stan podniecenia, psychozę a nawet śmierć. Absyntol w większych dawkach działa silnie drażniąco i może powodować poronienie.

Absynt to alkoholowy, produkowany z piołunu, powstał w XVIII wieku w Szwajcarii jako lekarstwo. Później spożywano go, by dostarczyć mocnych wrażeń z pogranicza rzeczywistości i snu. W 1840 roku zaczęto go dodawać do racji żołnierzy francuskich walczących w Afryce, jako lek przeciw malarii (nie znano jeszcze chininy). Po powrocie żołnierzy do Francji picie absyntu się upowszechniło. Ze względu na działanie na układ nerwowy powstała legenda zielonej wróżki, pojawiającej się po wypiciu absyntu. Ze względu na liczne działania szkodliwe i zabójstwa, następujące w wyniku omamów, w roku 1915 zakazano absyntu w wielu krajach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych.

Dawniej dodawano wyciągów z piołunu do atramentu, by uchronić bardzo drogie wówczas książki przed myszami i owadami, oraz do uli dla ochrony pszczół przed pasożytami. Wkładano także w fundamenty domów, aby przeciwdziałać dostawaniu się do domu gryzoni. Piołun –chronił przed demonami znajdującymi się w wirze powietrznym. Bylica piołun służyła również do „zamawiania chorób” i „odczyniania czarów”. Dawniej uważano, że włożony do poduszki działa usypiająco, w włożony w bieliznę odpędzać mole, pchły, wszy i pluskwy. W starożytnej Grecji zalecano go kobietom gniewliwym. Natomiast sadzony w pasiekach miał przeciwdziałać chorobom pszczół.. Uważano także, że posadzony w ogrodzie „jadowite bestie odgania, swędzenie likwiduje”.

Bibliografia



Autor opisu: S. Czachorowski