Opis przyrodniczy
Piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta (Pers.) Fr.)
Wybierając się na wiosenne grzybobranie należy uważać na pojawiające się w kwietniu owocniki piestrzenicy kasztanowatej (Gyromitra esculenta (Pers.) Fr.). Jest to gatunek silnie trujący.
Nazwy potoczne: babie uszy, babi uch, babieusz, grzyb majowy
Pozycja systematyczna (*).
Królestwo: grzyby właściwe (Fungi)
Typ: grzyby workowe (Ascomycota)
Klasa: woreczniaki (Ascomycetes)
Rząd: kustrzebkowce (Pezizales)
Opis owocnika. Owocnik (przekształcone apotecjum) przypomina swym kształtem owocniki grzybów kapeluszowych. Główka owocnika ma kształt w przybliżeniu kulisty, powierzchnia jest silnie, mózgowato pofałdowana, barwy kasztanowatej do czarnobrunatnej, o wymiarach 4-12x2-6 cm, w środku pusta. Trzon szarawobiaławy, nieco zgrubiały w dole, zazwyczaj lekko pofałdowany, za młodu pełny, na starość pusty, krótki (1-5 cm). Miąższ cienki, woskowaty, bardzo kruchy. Smak i zapach przyjemny. Wysyp zarodników biały.
Występowanie: (III)IV-V(VI); na ziemi, pojedynczo lub w grupach; w lasach sosnowych, na glebach piaszczystych, często w młodnikach; pospolita na niżu.
Wartość użytkowa: silnie trująca – w skrajnych przypadkach śmiertelnie trująca.
Czynnikiem toksycznym jest gyromitryna (N-metylo-N-formylohydrazon aldehydu octowego) uważana przez niektórych za substancję złożoną z monometylohydrazyny (MMH), kwasu helwelowego i innych związków. Substancja ta rozkłada się w czasie gotowaniu lub suszenia (przy dużym dostępie powietrza). Trudno jednak stwierdzić stopień jej rozkładu – lepiej nie ryzykować.
Do zatruć dochodzi po spożyciu surowych lub niedogotowanych owocników. Znane są przypadki zatruć WZIEWNYCH – w czasie suszenia lub oparami w czasie gotowania.
Gatunki podobne. Piestrzenica kasztanowata może być mylona z jadalnym smardzem (Morchella), wyróżniającym się główką z jamkami przypominającymi plastry miodu.
Bibliografia
Burda P. 1998. Zatrucia ostre grzybami i roślinami wyższymi. PWN, Warszawa, s. 356.
Gerhardt E. 2006. Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. KDC, Warszawa, s.718.
Gumińska B., Wojewoda W. 1985. Grzyby i ich oznaczanie. PWRiL, Warszawa, s.504.
Klawitter M. 2005. Diagnostyka mikologiczna zatruć grzybami. Wyd. Śląsk, Katowice, s. 256.
Pilát A. 1978. Mały atlas grzybów. PWRiL, Warszawa, s. 126.
Autor opisu: Grzegorz Fiedorowicz