Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej

Celem powołanego w 1985 roku Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej było zachowanie zasobów dziedzictwa kulturowego związanego z tradycją turystycznego, krajoznawczego i rekreacyjnego użytkowania terenów Wysoczyzny Elbląskiej.

Nic w tym dziwnego rozmaite towarzystwa turystyczne propagowały walory terenów wysoczyzny już w XIX w. PKWE obejmuje niezwykle zróżnicowane tereny obejmujące terasę nadzalewową (równina pomiędzy Zalewem Wiślanym a podnóżem Wysoczyzny), strefę krawędziową z ciekawymi formami erozyjnymi związanymi z dużym spadkiem terenu (wąwozy i głębokie doliny cieków wodnych) i obszar położony na wierzchowinie wysoczyzny o małych różnicach w ukształtowaniu powierzchni (dominuje tu ukształtowanie powierzchni związane z akumulacją). Najwyższy punkt wysoczyzny leży na wysokości 197,8 m n.p.m. Góra Maślana w pobliżu miejscowości Pagórki. Na terenie Parku istnieją dwa niezależne systemy wodne: system rzeki Elbląg i cieki wodne uchodzące bezpośrednio do Zalewu Wiślanego. Z okolicy Góry Maślanej strumienie rozchodzą się promieniście. Głębokość wąwozów drążonych przez cieki wodne w strefie krawędziowej dochodzi do 60 m. Zróżnicowanie naturalnego krajobrazu od Zalewu Wiślanego przez strefę przejściową aż do Wysoczyzny Elbląskiej stanowi największą wartość Parku. Od strony Zalewu Wiślanego pomiędzy Elblągiem a Fromborkiem znajduje się dawne wybrzeże klifowe oddalone dziś od brzegu morza. Dawne nadmorskie klify stanowią pamiątkę po abrazyjnej działalności morza sprzed blisko 6000 lat. Do walorów Parku należy też niewątpliwie zaliczyć naturalny układ osadniczy rozsianych folwarcznych miejscowości z parkami, alejami, domami podcieniowymi, kapliczkami i krzyżami przydrożnymi. Dawne ślady osadnictwa są widoczne w okolicach Suchacza i Tolkmicka (osady zbieraczy bursztynu sprzed 4500 lat). W późniejszych czasach w tej samej okolicy umiejscowione zostały liczne grodziska (Kadyny, Kamionek Wielki, Łęcze, Pagórki, Tolkmicko). Znane są też osady wczesnośredniowieczne z okolic Suchacza i Tolkmicka. Zabytki z czasów nam bliższych, tworzące urok tej części Pobrzeża Gdańskiego znajdują się głównie w miejscowościach: Łęcze, Kadyny, Tolkmicko, Elbląg - Pruchnik. Są to często charakterystyczne zabudowania podcieniowe, obiekty sakralne lub zespoły budynków. Niezapomniane widoki oferuje także trasa kolejowa Elbląg – Braniewo (Kolej Nadzalewowa) położona nad zalewem, dziś niestety nieczynna. Dawniej tą linią podróżował sam Cesarz Niemiec Wilhelm II. Stacja w Kadynach obsługiwała gości i cesarską rodzinę przybywającą do pałacu w Kadynach, których właścicielem na przełomie wieków XIX i XX został Wilhelm II. Po pierwszej wojnie światowej majątek został odbudowany w charakterystycznym jednolitym stylu. W Kadynach istnieje stadnina koni, odbywają się tutaj również konkursy jeździeckie. Nad samym brzegiem zalewu rozrzucone są nieczynne już cegielnie. Na terenie Parku znajduje się 398 pomników przyrody (334 pojedynczych drzew, 36 grup drzew, 7 alej, 10 pojedynczych głazów narzutowych, 11 grup głazów). Najbardziej znanym pomnikiem przyrody PKWE jest dąb im. Jana Bażyńskiego w Kadynach, równie potężny dąb „Hogo” znajduje się  w lesie nad rzeką Dąbrówką. Charakterystycznymi pomnikami parku są też głazy narzutowe. Największy znajduje się w okolicach Ostrobrzegu. Nieco mniejszy Święty Kamień leży w wodach Zalewu Wiślanego.

FLORA

Najbardziej charakterystyczną formacją leśną na terenie Parku są buczyny, zarówno kwaśne jak i żyzne z kobiercami roślin zielnych. W bezodpływowych zagłębieniach znajdują się enklawy terenów podmokłych, bagien i wysięków ze znajdującą się tam roślinnością bagienną. W lasach miejsca te zajmuje bór świerkowy lub bagienny bór sosnowy. Ze względu na ukształtowanie i historię terenu licznie występują na terenie Wysoczyzny gatunki górskie i podgórskie rzadkie na otaczającym niżu: lepiężnik biały, manna gajowa, olsza szara, przetacznik górski, tojad dzióbaty, tojeść gajowa, wiechlina Chaixa, żebrowiec górski. Ciekawą florę PKWE dobrze obrazuje imponująca lista roślin chronionych (nie ujęto roślin chronionych częściowo): dzięgiel (arcydzięgiel) litwor nadbrzeżny, kopytnik pospolity, aster solny, dzwonek szerokolistny, centuria pospolita, kukułka (storczyk) plamista, stoplamek szerokolistny, wawrzynek wilczełyko, naparstnica zwyczajna, kruszczyk szerokolistny, kruszczyk siny, skrzyp olbrzymi, przylaszczka pospolita, wroniec widlasty, lilia złotogłów, listera jajowata, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, pióropusznik strusi, gnieźnik leśny, grzybieńczyk wodny, wilżyna, podkolan biały, podkolan zielonawy, paprotka zwyczajna, czarcikęsik Kluka, cis pospolity. Wiele ciekawych zbiorowisk roślin związanych jest z solniskami nad Zalewem Wiślanym.

Rzadko zwracamy uwagę na drobne wyrośla na korze drzew i kamieniach, są to porosty. Teren PKWE jest dla niektórych jedynym miejscem występowania w Polsce środkowej i północnej są to bardzo rzadkie i chronione porosty np.: dzbanusznik gładki, galaretnica sztywna, pałecznik brązowy, pałecznik zielony, trzonecznica siarkowa, trzonecznica brunatnawa, trzonecznica kartuska, złociszek jaskrawy, mąkla tarniowa, przylepka, tarczownica (Parmelia submontana), płaskotka rozlana, płucnik modry, odnożyca (Ramalina fannacea), brodaczka.

FAUNA

Najciekawszym ze względu na różnorodność elementem fauny PKWE są ptaki. Wysoczyzna Elbląska jest częścią skandynawsko-iberyjskiego korytarza migracyjnego ptaków. Jest to jeden z najważniejszych europejskich szlaków migracyjnych, sięga wzdłuż wybrzeży morskich, od Zatoki Botnickiej do Gibraltaru. Przez teren Parku przewija się łącznie około 190 gatunków ptaków gniazdujących, przelotnych, zimujących lub odpoczywających. Licznie występują ptaki drapieżne: bielik, trzmielojad, jastrząb, kobuz, krogulec, orlik krzykliwy, rybołów, myszołów włochaty. Często można tu także obeserwować: żurawie, bociany czarne i gołębie siniaki. Wśród ciekawych okazów awifauny Parku są też: płaskonos, gągoł, ohar, derkacz, kropiatka, zielonka, sieweczka obrożna, płomykówka, zimorodek, dudek, dzięcioł zielony, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł czarny, dzięcioł białogrzbiety, lerka, pluszcz, jarzębatka, wąsatka, remiz i zimorodek.

Wśród leśnych czworonogów warto wspomnieć... i odszukać w terenie: wilka, wydrę, popielicę, orzesznicę, badylarkę, gronostaja i łosia. Poza nimi Park zamieszkują aż 43 gatunki ssaków, a wśród nich sprowadzony w XIX wieku z centralnej Azji jeleń sika.

Gady i płazy są reprezentowane przez odpowiednio: 5 i 13 gatunków. Najciekawsze z nich to: jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, żmija zygzakowata, grzebiuszka ziemna, traszka grzebieniasta i ropucha zielona.

Entomofauna jest najmniej poznana spośród wszystkich grup zwierząt Parku. Najciekawszym chrząszczem starych drzewostanów Parku jest pachnica dębowa, sztandarowy gatunek ochrony zagrożonych siedlisk.

Informacje dla turystów

W Parku znajduje się 8 znakowanych szlaków turystycznych i 5 nieznakowanych.

Ciekawe miejsca w pobliżu

Frombork, element szlaku kopernikowskiego. Elbląg - miasto hanzeatyckie.

Bibliografia



Autor opisu: Bogdan Browarski


Wyświetl większą mapę