Konik polski

Ostatnie wolnożyjące konie spotkać można było w XVIII wieku na terenach dzisiejszej zachodniej Ukrainy. Około roku 1780 zostały odłowione w okolicach Puszczy Białowieskiej i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich w Zwierzyńcu koło Biłgoraja. W roku 1806 konie rozdano okolicznym chłopom, którzy skrzyżowali je z końmi domowymi. W roku 1936 prof. Tadeusz Vetulani rozpoczął prace nad regeneracją dzikich tarpanów leśnych w warunkach rezerwatu Puszczy Białowieskiej. Uważał on, iż spośród żyjących na stepach wschodniej Europy tarpanów wyodrębniła się odmiana leśna. Zamieszkiwała ona puszcze Polski, Litwy i Prus. Od niej miały się wywodzić koniki polskie. Nazwę rasową „konik polski” do literatury hipologicznej wprowadził w latach 20 ubiegłego wieku właśnie prof. Vetulani. W okresie przedwojennym otwartych zostało wiele stadnin zajmujących się hodowlą koników polskich, m.in. na Wileńszczyźnie. W czasie okupacji zostało utworzonych pięć nowych ośrodków, jednak większość koników z polskich hodowli zaginęła lub została wywieziona przez okupanta do Niemiec w czasie II wojny światowej. Część powróciła do Polski, ale pochodzenie ich było nieznane. Większość wywodziła się najprawdopodobniej z tzw. grupy białowieskiej. W 1955 roku wydano pierwszy „Rejestr koników polskich”, natomiast w 1962 pierwszy tom księgi stadnej. W zachowaniu i rozwoju tej rasy istotną rolę odegrała Polska Akademia Nauk. W roku 1949 powstała stadnina w Popielnie na Mazurach, którą od 1955 roku przejęła Polska Akademia Nauk. Po śmierci prof. Vetulaniego przerwano hodowlę koników w Białowieży, a większość koni przeniesiono do Popielna zaczęto prowadzić hodowle rezerwatową. W kolejnych latach otwarto wiele nowych ośrodków hodowli konika polskiego. Obecnie głównymi państwowymi ośrodkami są Dobrzyniewo (od 1979r.), Kobylniki (od 1995r.), Popielno (od 1949r.), Sieraków (od 1983r.) oraz Zwierzyniec (w Roztoczańskim Parku Narodowym, od 1996 r.). Wiele koników znajduje się w rękach prywatnych hodowców, a największe ich skupisko znajduje się na terenie Wielkopolski, na Mazurach i na Śląsku.

    Konik polski jest krępej budowy ciała, z lekką głową o szerokim czole i prostym profilu. Uszy są nieduże i grube, szyja krótka i szeroka i prosta, nisko osadzona. Kłoda jest dość długa, grzbiet bywa łęgowaty, klatka piersiowa głęboka. Brzuch jest często obwisły, zad ścięty, kończyny krótkie i suche. Konie dorosłe mają w kłębie od 130 do 140 cm wysokości. Sierść gęsta, obficie owłosiona głowa i ogon. Umaszczenie myszate, z ciemną pręgą na grzbiecie i małymi pręgami na kończynach jest cechą rasową konika. Ze względu na duże zróżnicowanie w obrębie maści myszatej wyodrębnione jej 4 odcienie: jasnomyszaty, myszaty, ciemnomyszaty, bułanomyszaty. Typowe koniki nie posiadają odmian (białych plam na głowie i kończynach).

    Temperament konika polskiego jest żywy, lecz zrównoważony, a charakter łagodny. Umożliwia to wykorzystywanie go zarówno jako konia zaprzęgowego jak i wierzchowego (jeździectwo rekreacyjne, rajdy konne, hipoterapia). Posiada on niewielkie wymagania żywieniowe i pielęgnacyjne. Cechuje go dobra płodność i zdrowotność. W hodowli rezerwatowej koniki polskie żyją w warunkach zbliżonych do tych, w których przebywali ich przodkowie. Najczęściej są to ekosystemy leśne lub leśno-łąkowe. Żyją one w grupach rodzinnych, zwanych tabunami, w otoczeniu innych dzikich zwierząt. Człowiek jedynie wpływa na regulację wielkości populacji poprzez odławianie młodych, nadliczbowych koni oraz dokarmianiu w okresach braku naturalnej paszy. Prawie 16 godzin dziennie koniki spędzają na szukaniu jedzenia i spożywaniu go. Wiosną, latem i jesienią jedzenia jest pod dostatkiem, zimą wygrzebują spod śniegu resztki zeschniętej trawy i liści, czy uschłe pokrzywy i pędy malin. Pragnienie zaspokajają pijąc wodę z naturalnych zbiorników wodnych.

    Koniki przejawiają silny popęd społeczny. W tabunie obowiązuje hierarchia, ale konie wykazują również popęd towarzyski, polegający na trzymaniu się blisko drugiego osobnika i unikania samotności. Rolę przywódcy pełni zawsze ogier, klacze uszeregowują się według określonego porządku. Ogier zapewnia reprodukcję, broni stada i panującego w nim porządku. Ogier ma wpływ na skład danego tabunu poprzez porwania klaczy z sąsiednich tabunów i wypędzanie członków stada. Konie mają rytm dzienny, najintensywniej pasą się o zachodzie i wschodzie słońca. Młode ogiery przechodzą swoją pierwszą inicjację seksualną w wieku ok. 2 lat, jeżeli nie muszą konkurować o klacze ze starszymi ogierami. Młode klaczki są źrebne po raz pierwszy w wieku ok.2 lat. Cechuje je duża plenność i płodność. Klacze dożywają do 30-33 lat, a zdolności reprodukcyjne zachowują do 24-27 roku życia.

    W rasowych księgach stadnych, w których odnotowywane są urodzenia i pochodzenia wszystkich koników polskich wpisanych jest obecnie ok. 650 klaczy i 70 ogierów, czego 10% żyje w warunkach rezerwatowych. Koniki polskie objęte zostały międzynarodowym programem ochrony zasobów genetycznych, gdyż liczba klaczy nie przekracza 1000 sztuk.