Piżmak (Ondatra zibethicusy)

Naturalny zasięg piżmaka obejmuje kraje Ameryki Północnej pomiędzy 30° a 63° szerokości geograficznej północnej, od Arizony po wschodnią Kanadę i Labrador. W 1905 roku hrabia Colloredo-Mannsfeld wypuścił 5 osobników (2 samce i 3 samice) na stawach rybnych w miejscowości Staré Huti u Dobříše (zachodnie Czechy). Zwierzęta te znalazły tam idealne warunki bytowania i nastąpiła niezwykle szybka ekspansja populacji piżmaka we wszystkich kierunkach z szybkością około 25 km rocznie. W roku 1929 dotarł do ówczesnych granic Polski, a w roku 1956 zasiedlił w Europie obszar około 200 000 km2. Zasięg piżmaka rozszerza się z każdym rokiem coraz dalej na wschód.

Piżmak osiedla się zwykle nad gęsto zarośniętymi roślinnością wodną jeziorami, stawami, rzekami o wolnym prądzie, potokami, a często nad starorzeczami, a nawet rowami i terenami bagiennymi. Najbardziej lubi stawy porośnięte sitowiem, trzciną i roślinami wodnymi położone w lasach i poza nimi. Jest aktywny w dzień i w nocy, zwłaszcza wczesnym rankiem, tryb życia ma podobny jak bóbr. Łatwo dostosowuje się do środowiska, wyśmienicie pływa po powierzchni wody korzystając z tylnych nóg jako napędu i ogona jako steru. Czując niebezpieczeństwo, szybko nurkuje i daleko odpływa pod wodą. Pożywienie piżmaka stanowią przede wszystkim rośliny rosnące w wodzie i nad brzegami zbiorników wodnych, oprócz tego korzenie, rośliny zielne i uprawne, czasami ślimaki lądowe i wodne, rzadko ryby, ptaki i inne zwierzęta.

Długość całkowita ciała piżmaka wynosi 50- 60 cm, w tym ogon 20-25 cm i reszta ciała 30-35 cm, masa 600- 1600 g, a nawet 2000g. Ciało ma krępe, ciężkie, głowę dość krótką, pysk tępo zakończony. Uszy małe, krótko owłosione, prawie nie wystają z futerka, mogą się zamykać. Długie wąsy zdobią boki górnej wargi. Kończyny przednie są czteropalczaste , a znacznie większe i silniejsze tylne pięciopalczaste, z mocnymi pazurami i białawymi sztywnymi włoskami ułatwiającymi pływanie na bokach stóp. Samce mają gruczoły wydzielające zapach piżma. Ogon jest długi, czarny, bocznie spłaszczony, pokryty łuskami. Okrywa włosowa jest gęsta, przylegająca, miękka i błyszcząca, z wierzchu brunatna do ciemnobrunatnej, z długimi włosami ościstymi, od spodu jasno- brązowo- szara, gdzieniegdzie z rudawym nalotem.

Piżmak buduje dwa rodzaje nor: nory ziemne oraz kopce z trzcin i innych roślin na płytkiej wodzie. Nory ziemne gryzoń kopie z komorą lęgową i licznymi korytarzami o wyjściach pod powierzchnią wody. Nory zamieszkuje całymi rodzinami, a szereg nor zbudowanych w pobliżu siebie tworzy kolonię. Komora lęgowa jest zawsze oddalona co najmniej 2 metry od brzegu wody. Piżmak kopiąc nory o licznych i długich korytarzach, powoduje poważne szkody w uregulowanych brzegach rzek, a także w budowlach wodnych, takich jak tamy, groble i ostrogi. Kopce z trzcin i innych roślin z wyjściem pod wodę stanowią schronienie zimowe oraz magazyn zapasów pokarmu, ponieważ zwierzę to nie zapada w sen zimowy.

Rozród trwa od kwietnia do października. Interesującym obyczajem piżmaków są zaloty, jakie odbywają te zwierzęta w okresie rui. Samce wykonują wówczas skomplikowane tańce, w czasie których ścigają wybrane samice. Samica po 28- 30 – dniowej ciąży 3-5 razy w roku w specjalnej dobrze wymoszczonej materiałem roślinnym komorze gniazdowej rodzi po 2- 8 wyjątkowo 14, ślepych i nagich młodych o masie ok. 20 g. Młode 11. Dnia otwierają oczy, mlekiem matki żywią się 18 dni, a po 4 tygodniach usamodzielniają się. Osobniki 3- 5 miesięczne są zdolne do rozrodu. Wrogami naturalnymi są lisy, kuny, orły i puchacze. Na wolności żyje 3- 5 lat, w niewoli do 10 lat.