Opis przyrodniczy
Latolistek cytrynek – zwiastun wiosny
Cytrynek latolistek zwany także listkowiec cytrynek lub latolistek cytrynek (łacińska nazwa naukowa – Gonepteryx rhamni L.) to jeden z największych przedstawicieli motyli z rodziny bielinkowatych (Pieridae). Dorosłe motyle spotkać możemy już wczesną wiosną, gdy tylko stopnieją śniegi. Zwiastuje więc wiosnę niczym jaskółki. Samiec ma barwę cytrynowo-żółtą, samica biaława z lekkim odcieniem żółtego koloru. Owady dorosłe dwukrotnie zapadają w stan spoczynku – w sen letni oraz sen zimowy.
Cechą charakterystyczną tego pospolitego motyla jest kształt skrzydeł – przypominają listki (uwłacza po złożeniu skrzydeł w stanie spoczynku). Skrzydło przednie ma zaostrzony wyrostek z przodu, a skrzydłu tylne posiada zaostrzony wyrostek z tyłu. Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 4,8-5,5 cm. Dorosłe motyle spotkać można w lasach, zaroślach, na polach, miedzach, ugorach, sadach, ogrodach oraz terenach ruderalnych.
Gąsienice są koloru bladozielonego, żerują na kruszynie (Frangula alnus) i szakłaku pospolitym.
Cytrynek latolistek spotykany jest w regionach klimatu umiarkowanego, od północnej Afryki i Europy aż po Azję i wschodnią Syberię. Dorosłe motyle żyją jak na owady stosunkowo długo, bo prawie cały rok.
Przepoczwarczenie i wyjście owada dorosłego następuje w czerwcu lub lipcu. Owady po krótkim okresie aktywności, chronią się w różnych kryjówkach, w których spędzają lato (estywacja) w stanie nieaktywnym. Na początku jesieni opuszczają swoje kryjówki. Nie jest to jednak drugie pokolenie, jak można by pochopnie sądzić. Na okres zimy ponownie wyszukują sobie schronienia, wybierając dziuple spróchniałych drzew, szczeliny skalne, a nawet zawijają się w pojedyncze liście drzew. Ze snu zimowego budzą się na początku wiosny, w momencie gdy zaczynają kwitnąć pierwiosnki (Primula sp.), przylaszczki czy miodunki. Owady doskonałe – tak jak i inne motyle – żywią się nektarem kwiatów. W tym czasie następuje zapłodnienie a samice składają jaja na roślinach żywicielskich. Gąsienice po mniej więcej 3-5 tygodniach przekształcają się w poczwarki, a 2-3 tygodnie później pojawiają się owady dorosłe kolejnego pokolenia.Wzrost uprzemysłowienia oraz wzrost zanieczyszczenia powietrza powodują, że latolistek cytrynek w niektórych regionach zanika i staje się gatunkiem rzadkim.
Cytrynek należy do podrodziny Coliadinae, skupiajacą lato listki i szlaczkonie. W Europie żyją 3 gatunki latolistków, poza lato listkiem cytrynkiem, na południu Europy spotkań można latolistka kleopatrę (Gonepteryx cleopatra) a na Bałkanach także latolistka bladego (G. farinosa).
Bibliografia
-
Buszko J., Masłowski J., 1993. Atlas motyki Polski. Część I. Motyle dzienne (Rhopalocera). Warszawa.
-
Novak I., Severa F., Motyle. Wyd. Delta, Warszawa, ISBN 83-85817-76-X
-
Zahradnik Jiri, 1996. Przewodnik – owady. Multico, Warszawa.
-
Lafranchis T., 2007. Motyle dzienne, ponad 400 gatunków motyli dziennych polskich i europejskich. Wyd. Multico, Warszawa
Autor opisu: St.Czachorowski
Oddział Warmińsko-Mazurski PTTK