Opis przyrodniczy
Krętakowate (Gyrinidae)
Te niezwykłe chrząszcze wodne, które dzięki specjalnie zbudowanym oczom widzą jednocześnie nad wodą i pod wodą, spotkać możemy w zatokach jezior oraz rzekach. Szybko pływając po powierzchni wody, wytwarzają rozchodzące się koliście fale. Jeśli jednak zbliżymy się zbyt blisko, nagle znikają. Po prostu nurkują pod wodę i stają się dla nas niewidoczne.
Owady dorosłe pływają żwawo po powierzchni wody, czasem w dużej liczebności. Ciało dorosłych owadów koloru czarnego a lekkim granatowym odcieniem, błyszczące, o opływowych kształtach, pierwsza para odnóży wyraźnie dłuższa od pozostałych. Chrząszcze maja niezwykłe oczy: każde jest przedzielona poziomym, oskórkowym wyrostkiem na dwie części. W rezultacie, gdy chrząszcz pływa po powierzchni wody osobno widzi to co nad wodą i oddzielnie to co pod wodą. Dorosłe oddychają tlenem atmosferycznym, larwy tlenem rozpuszczonym w wodzie.
Głównym siedliskiem życia dorosłych chrząszczy jest powierzchnia wody. Jedynie w czasie słonecznej pogody czasem przesiadują na pływających liściach roślin wodnych lub przybrzeżnych kamieniach. W nocy dorosłe latają czasem pokonują dalekie odległości. Niektóre gatunki wydzielają z gruczołów odwłokowych mleczny płyn o charakterystycznym zapachu. Płyn ten służy do ochrony przed drapieżnikami
Są to chrząszcze drapieżne. Zjadają żywe i martwe drobne zwierzęta pływające po powierzchni wody. Można je wiec porównać do „wodnych hien”.
Samica składa jaja w maju i czerwcu. Larwy wylęgają się od czerwca do lipca, pełzają po dnie lub pływają w toni wodnej, są drapieżne. Swoje ofiary chwytają żuwaczkami i dodatkowo obezwładniają paraliżującą trucizną. Przepoczwarczenie zachodzi w środowisku lądowym. Krętaki zimują w stadium imago (owada dorosłego). W Europie Środkowej występuje 12 gatunków
Odnóża środkowe i tylne pokryte są licznymi włoskami pływnymi – służą do wiosłowania
Te chrząszcze łatwo rozpoznać, po charakterystycznym sposobie poruszania się. Larwy są już mniej znane. Żyją w wodzie, są niewielkie i maja charakterystyczne skrzelotchawki na odwłoku – często z tego powodu mylone są z bezdomkowymi chruścikami.Dorosłe pływając po wodzie nigdy nie płyną prosto – ciągle skręcają i kluczą. Być może wynika to z łódkowatej budowy ciała.
Krętak pospolity (Gyrinus natator L.), stosunkowo duży (jak na krętaki), wielkości 5-7 mm. Wystepuje w Europie, Syberii, Mongolii i połnocnej Afryce.
Krętak mały (Gyrinus munitus F.) – wielkości ok. 3,5-4,5 mm. Jak sama nazwa wskazuje jeden z najmniejszych krętaków, obecnie już rzadko spotykany. Występuje w Europie, Syberii, północnych Chinach i Ameryce Północnej.
Krętak Gyrinus substriatus - występuje w wodach stojących, na długość 5-7 mm.
Kręciel (Orectochilus villosus) – występuje w wodach płynących, długość ciała dorosłego owada ok. 6 mm. Cecha charakterystyczna tego gatunku jest gęsto owłosiony wierzch ciała. Chrząszcza tego spotkać można o zmierzchu lub w nocy. W ciągu dnia kryją się w toni wodnej. Żyją głównie w łachach rzecznych.
Bibliografia
Engelhardt W., Jurging P., Pfadenhauer J., Rehfeld K., 1998. Przewodnik- flora I fauna wód śródlądowych. Multico, Warszawa.
Sandner Henryk, 1989. Owady. PWN, Warszawa.
Zahradnik Jiri, 1996. Przewodnik – owady. Multico, Warszawa.
Autor opisu: St.Czachorowski
Oddział Warmińsko-Mazurski PTTK