Klecanka czyli osa z królewską koroną w plecaku

Cechą charakterystyczną są półotwarte gniazda, złożone z jednego plastra, otwierającego się lekko ku dołowi, bez otoczki-kopułki tak jak u innych os czy u szerszenia. Gniazdo wykonane jest z masy papierowej. O klecanek determinacja przynależności do określonej kasty (królowej, robotnic) nie jest tak wyraźna. Każda klecanka wykluwa się jako potencjalna królowa, a dopiero później następuje zdeterminowanie i przyjęcie określonej funkcji w społeczności owadziej. Swoją pozycje na szczycie hierarchii musi sobie wywalczyć. Zauważono, że pozycję królowej częściej uzyskują osobniki ubarwione w charakterystyczny sposób. Zimują zapłodnione samice.

Dorosłe odwiedzają różne kwiaty, larwy karmione są małymi owadami, głównie błonkoskrzydłymi lub motylami. Nie są to osy zbyt agresywne, przez co łatwo je można obserwować. Mogą jednak boleśnie użądlić w obronie swojego gniazda. Ich użądlenie jest boleśniejsze od użądnenia os właściwych.

W Polsce dobrze znana jest klecanka pospolita (Polistes gallicus, synonim P. dominulus). Jest to osa długości ok. 12-18 mm, czarna z żółtym deseniem. Ciało jest wyraźnie smuklejsze od innych gatunków z rodziny osowatych (Vespidae). Półotwarte gniazda wśród gałęzi zakłada zazwyczaj kilka samic, ale później tylko jedna utrzymuje się jako królowa, a pozostałe przyjmują funkcję robotnic. Często gniazda można spotkać pod dachówkami i innych osłoniętych miejscach. Gatunek liczniej występuje w południowej i środkowej Europie, rzadszy w północnej części tego kontynentu.

Klecanka pospolita – jako gatunek obcy – została zawleczona przez człowiek do Ameryki i Australii, gdzie uważana jest za szkodnika.

W naszym kraju występuje także klecanka łodygowa (Polistes dischofii), niegdyś rzadka środkowej Europie, a w ostatnich latach liczniejsza. Zasiedla skraje lasów i łąki, spotykana także na terenach wilgotnych

Na zdjęciu gniazdu klecanki polnej - Polistes nimpha (Christ, 1791), założone na ziemi, wśród roślin zielnych. Gniazdo jest zawieszone na charakterystycznej stopce i zawiera jeden plaster, złożony z kilku komórek. Gatunek ten, na południe od Alp, zakłada gniazda w ludzkich domach. Zasiedla Europe (bez jej części północnej), palearktyczna część Azji i północnej Afryki.