Ochrona przyrody

Zwierzęta

Rośliny

Grzyby

Hydrografia

Pozostałe

Turystyka

Polecamy

Opis przyrodniczy

Jaszczurka żyworodna (Lacerta Vivipara)



Jaszczurka żyworodna jest najmniejszą przedstawicielką polskich gatunków jaszczurek. Jej wielkość nie przekracza zwykle 18 cm proporcjonalnie znacznie dłuższy ogon niż u zwinki stanowiący 2/3 długości jej ciała jest jedną z cech odróżniających te dwa gatunki, podobnie jak mniej masywna głowa.



Kolor ciała w różnych odcieniach brązu z jaśniejszymi plamami lub cętkami i wyraźnymi dwoma jasnymi liniami po bokach ciała, znacznie ciemniejszy niż u zwinki z wyraźnie ciemniejszym deseniem w linii kręgosłupa zwłaszcza u samców. Samice są podobnie ubarwione lecz nieco jaśniejsze i nieco mniej kontrastowe. U tego gatunku nie należą do rzadkości osobniki melanistyczne, całe całkowicie czarne lub z wyraźnie ciemniejszymi fragmentami ciała zwłaszcza w pasie tylnych kończyn i ogona. Bardzo często takie ubarwienie posiadają osobniki młode tuż po urodzeniu się. Charakterystycznym jest dla nich przednia część ciała jaśniejsza nieco lub są niemal czarne w całości.


Charakterystyczną cechą samców jest jaskrawsze czasem jaskrawo pomarańczowe zabarwienie brzusznej części ciała przybierające intensywność zwłaszcza w porze godowej a zupełnie jasne u samic. Samice wizualnie podobne są wielkością choć w okresie ciąży znacznie różnią się z powodu rozwijającego się w jej ciele potomstwa. Zasięgiem występowania obejmuje całą Europę nawet nieco dalej poza krąg polarny, jak wynika z literatury za legendarną wręcz uznaje się jej odporność na niskie temperatury nawet poniżej zera. Bywały napotykane osobniki w zmarzlinach, którym udawało się przeżyć tak niekorzystne warunki dzięki mechanizmom fizjologicznym uruchamianym przez jej organizm. Zasiedla też wszystkie krainy geograficzne naszego kraju i uważana jest za zwierzę pospolite choć nie tak często spotykana jak zwinka. Jest gatunkiem zdecydowanie mniej ciepłolubnym i spotykana jest w górach do granicy kosodrzewiny gdzie panują niekorzystne warunki temperatury. Na nizinach występuje głównie w środowisku o charakterze podmokłym czasem na zakrzaczonych lub porośniętych roślinnością bagnach lub w pobliżu zbiorników wodnych na śródleśnych polankach i nieużytkach. Dobrze pływa i w takim otoczeniu poluje na owady, które stanowią główny składnik jej pożywienia nie gardzi też dżdżownicami i stawonogami oraz ślimakami. Często obserwuje się występowanie tych jaszczurek w tym samym środowisku co żmija zygzakowata, bywa też tak, że stanowią one podstawowy składnik pokarmu zwłaszcza dla młodych żmij. Zaniepokojone jaszczurki często ratują się ucieczką do wody w której także nurkują i potrafią przeczekać zagrzebane w mule na dnie aż minie niebezpieczeństwo, lub czasem wspinają się na drobne krzewy. Jak wspomniano wcześniej wyjątkowa odporność na niskie temperatury zwiększa jej szanse na pomyślne odbycie snu zimowego nawet w temperaturach kilku stopni poniżej zera. Zwykle jednak sen zimowy odbywa w towarzystwie innych gadów także gromadnie nie rzadko z własnymi oprawcami. Aktywność roczna tych gadów przypada na przebudzenie się ze snu zimowego w kwietniu rzadziej w marcu. Po odbyciu snu w maju przystępują do odbycia godów. W czasie godów aktywność jaszczurek jest bardzo wzmożona intensywnie penetrują teren a zwłaszcza samce wówczas nie akceptują obecności jakiegokolwiek innego osobnika i dochodzi w przypadku spotkania do zaciekłych pojedynków z użyciem zębów. W tym okresie także samice stają się bardziej pobudzone i w przypadku chwytania potrafią zarówno samce jak i samice mocno gryźć trzymającą je rękę. Ich silne choć niewielkie szczęki przystosowane do zjadania ślimaków powodują dotkliwe i bolesne odczucia. Po kopulacji zapłodnione w ciele samicy jaja otoczone są zredukowaną błonką i posiadają zdolność pobierania elektrolitów z niektórymi hormonami z niezbyt dobrze wykształconego zaczątkowego łożyska. Ciąża trwa około 3 miesięcy w zależności od warunków klimatycznych a zwłaszcza temperatury. W warunkach surowego klimatu znane są przypadki rodzenia się młodych po śnie zimowym samicy, jeżeli warunki termiczne w okresie rozwojowym zarodków nie były korzystne. W normalnych warunkach na terenie naszego kraju młode osobniki wielkości około 2-3 cm w liczbie do 10 przychodzą na świat w sierpniu i przystosowane są doskonale do samodzielnego życia. Dojrzałość płciową osiągną dopiero w trzecim roku życia a do tego czasu będą musiały skutecznie wielu naturalnych wrogów.


Począwszy od niemal wszystkich ptaków przez gryzonie a nawet niekiedy przedstawicieli tego samego gatunku w przypadku młodych, jaszczurkom zagrażają wszystkie drapieżniki często też specjalizujące się w ich połowach koty domowe. W sen zimowy jaszczurki żyworodne zapadają w różnym czasie w zależności od miejsca występowania i warunków pogodowych najczęściej następuje to w październiku. Gromadzą się wówczas wraz z innymi gadami i płazami w wykrotach lub norach i rozpadlinach aby przetrwać do wiosny a zgromadzone po intensywnym żerowaniu w organizmie zapasy ułatwią im to. Gatunek objęty całkowitą ochroną.

 





Autor opisu: Krzysztof Majcher






   


O nas...



Partnerzy