Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix natrix)

Na ogół spotykane dorosłe osobniki tego gatunku osiągają wielkość około 1 metra max 1,2 metra samice i nieco mniejsze ok. 80 cm samce. Posiadają smukłą i silną budowę ciała jak wszystkie połozowate z dużą kształtną głową z oczami o okrągłej źrenicy i nieruchomymi powiekami, za którą po obu bokach ciała znajdują się charakterystyczne dla tego gatunku żółte bardziej lub mniej jaskrawe plamy. Całe ciało jest koloru oliwkowo zielonego lub stalowo szarego z drobnymi ciemnymi plamkami ułożonymi po bokach ciała. Gatunek ten cechuje duża zmienność ubarwienia od jasnej oliwkowej zieleni aż po kolor niemal brunatno-zielony lub szarozielony, zwłaszcza plamy skroniowe spotykane są od niemal pomarańczowego koloru wyraźnie oddzielonego od reszty ciała, poprzez słomkowy do bladożółtego lub prawie białego. Samce najczęściej mają te plamy jaskrawsze od samic. Część brzuszna jest generalnie jasna choć i tutaj spotykane są duże zmienności zwłaszcza w odcinku koło głowy, bardzo jasna w partiach dalszych nieco ciemniejsza niekiedy naprzemiennie nieregularnie poprzetykana ciemnymi tarczkami brzusznymi na których końcu znajdują się dwie tarczki analne. Ogon nie tak chwytny jak u węży nadrzewnych u samców dłuższy. Spotykane Są też osobniki melanistyczne całkowicie czarne bez charakterystycznych plam za głową. Odnotowano tez spotkania z osobnikami albinotycznymi pozbawionymi pigmentów barwnych niemal białe w niektórych rejonach Bieszczad.

Wąż ten porusza się zwinnie i szybko także w wodzie, w której doskonale pływa i nurkuje. Prowadzi aktywny drapieżny tryb życia poluje głównie w ciągu dnia. Jego pokarmem są niemal wyłącznie płazy choć znane są przypadki zjadania przez zaskrońce zwłaszcza młodych gryzoni i ryb. Podczas polowania zaskroniec pozera swoje ofiary w całości żywcem nie stosując duszenia. Zdecydowanie jednak preferuje płazy i spotykany jest w związku z tym w bliskim sąsiedztwie zbiorników wodnych i terenów podmokłych obfitujących w te zwierzęta. Powszechnie spotykany we wszystkich krainach geograficznych naszego kraju, głównie w miejscach obfitujących w zbiorniki wodne. Jest wężem bardzo aktywnym intensywnie penetrującym swoje miejsca pobytu niekiedy także oddalone od środowiska wodnego. Często też w pobliżu ich naturalnego środowiska napotyka się rozjechane na drogach asfaltowych osobniki, które korzystając z nagrzanego asfaltu wygrzewają się na nim stając się tym samym ofiarami pojazdów. Ich naturalnymi wrogami są głównie ptaki drapieżne także bociany, czaple oraz jeże i inne drobne drapieżniki.

Zaskrońce są gadami jajorodnymi i do inkubacji swych jaj wykorzystują najchętniej pryzmy nawozu, kompost lub inne sterty butwiejącej i gnijącej roślinności, rzadziej torf. Często w związku z tym można je napotkać w pobliżu gospodarstw ludzkich lub ferm hodowlanych lub innych obiektach gdzie występują hałdy butwiejących szczątków organicznych. W dawnej Polsce obecność tych węży w pobliżu domostw traktowano jako dobrą wróżbę choć niekiedy posądzano je o upodobanie do mleka i przypisywano im wypijanie go z wymion krów. Generalnie zaś gatunek ten zawsze otoczony był czcią lub nie przeszkadzał ludziom i bywał czasem żywą zabawką dla dzieci. Zagrożone zaskrońce po schwytaniu i to jest dla nich charakterystyczne wydzielają z kloaki śmierdzącą ciecz przypominającą wonią piżmo trwale pozostawiającą pamiątkę po kontakcie z tym zwierzęciem. Nadal niepokojone starają się udawać martwe i korzystając z nieuwagi natychmiast uciekają, choć zdarzają się przypadki gwałtownego syczenia lub atakowania napastnika wyrzutem w jego kierunku głowy. Aktywność roczna tych zwierząt przypada na miesiące wiosenne od kwietnia gdy przystępują do godów po odbytym śnie zimowym stają się mało płochliwe i zajęte poszukiwaniem partnerki samce intensywnie penetrują teren. Często gody odbywają gromadnie i spotyka się wtedy tak zwane kłębowiska węży, zwłaszcza gdy zimowały gromadnie. Niekiedy nawet kilkanaście osobników naraz w jednym miejscu. Takie gromady aktywnych węży w grupie wynikają z intensywności wydzielanych feromonów płciowych przez samice i ich działania na aktywne samce. Rywalizacja między samcami u tego gatunku nigdy nie jest krwawa i obowiązuje prawo kto szybszy ten lepszy.

Gody trwają najczęściej do pierwszych dni czerwca po czym w pierwszych dniach lipca samice wybierają dogodne miejsce do inkubowania jaj składają je i pozostawiają własnemu losowi na okres około miesiąca w zależności od okresu jaki przebywały w jajowodach samicy. Młode zaskrońce wykluwają się z pakietu razem złożonych jaj w liczbie od kilku do kilkunastu lub rzadziej nawet koło 20 lub więcej. Jaja pokryte są skórzasto wapienną elastyczną błoną zamiast twardej skorupki, którą rozwinięte już osobniki młode przebijają tak zwanym wyrostkiem jajowym na krawędzi pyska i wydostają się na zewnątrz gotowe do samodzielnego życia, stanowiąc wierna kopię rodziców tylko w mniejszej skali. Młode wykluwają się najczęściej pod koniec lipca lub na początku sierpnia i podobnie jak osobniki dorosłe intensywnie zerują Az do miesięcy jesiennych najczęściej jest to koniec września lub początki października. Znajdując dogodne miejsce do snu zimowego często z innymi gadami a także płazami zapadają w sen zimowy aż do miesięcy wiosennych. Gatunek jest objęty całkowitą ochroną, obecnie jak wszystkie polskie płazy i gady znacznie mniej liczny niż dawniej głównie z powodu działalności człowieka.