Żmija zygzakowata (Vipera berus)

Ciało żmij jest krępe z wyraźnie oddzieloną głową o kształcie sercowatym z białą linią tarczek supralabialnych powyżej linii pyska (widocznych także u osobników czarnych), źrenica oka jak u większości zwierząt aktywnych w porze nocnej jest pionowa. Spodnia część ogona zaczynająca się od pojedynczej tarczki analnej, jest koloru słomkowożółtego zakończona niewielkim pazurkiem. Niezbyt długi ogon jak u wszystkich żmijowatych nie jest chwytny. Całkowita długość ciała dorosłych osobników na ogół nie przekracza 80 cm. Żmije zachowują całodobową aktywność w zależności od pory roku i panującej temperatury otoczenia. Zamieszkują najczęściej teren podmokły lub sąsiadujący z nim, na odsłoniętych nasłonecznionych polankach, łąkach, przy rumowiskach , w młodnikach czasem w pobliżu domostw lub ogrodach działkowych. Wiąże się to z jej preferencjami pokarmowymi, żywi się głównie gryzoniami, i innymi drobnymi kręgowcami ( żaby, jaszczurki). Prowadzi naziemny tryb życia choć widywane były osobniki na niewielkiej wysokości wśród krzewów. Dobrze pływa i woda nie stanowi dla niej bariery. Najczęściej nie oddala się na duże odległości od swojego stałego miejsca pobytu. Widywana jest najczęściej podczas wygrzewania się na słońcu zwłaszcza w godzinach porannych lub popołudniowych zwykle w okolicy swojej stałej kryjówki. Są to czasem rozpadliny rumowisk, nory gryzoni wykroty po powalonych drzewach lub niekiedy sterty desek i kamieni. Posiada duże zdolności adaptacyjne do środowiska i zachowując ostrożność nie od razu jest widoczna gdy zawita w poszukiwaniu pokarmu do obejść gospodarczych.

Aktywność roczną zaczynają żmije wczesną wiosną wraz z topnieniem śniegu najczęściej w połowie marca zależne jest to od warunków temperatur dziennych jak również miejsc ich występowania . Bywały przypadki napotykania żmij w nasłonecznionych miejscach podczas gdy w cieniu leżał jeszcze gdzieniegdzie śnieg. Czasem zdarza się, że zwierzęta te zimują gromadnie z innymi gadami i płazami, wówczas najczęściej tuż po przezimowaniu przystępują do godów a inni współ zimujący przedstawiciele często stają się łupem.

Gody żmii zygzakowatej są bardzo widowiskowym przedstawieniem gdy dochodzi do konfrontacji dwóch samców w obecności samicy. Hormony wówczas tak bardzo dają znać o sobie że samce stają się mniej ostrożne dążą do natychmiastowego przegonienia rywala, pełzając czasem bardzo szybko po otoczeniu, podczas bezpośredniego kontaktu silniejszy samiec stara się unieruchomić głowę przeciwnika przyciskając go swoją głową do podłoża. Czasem gdy siły są wyrównane balansują naprzeciwko siebie dość wysoko wzniesionymi głowami czekając na dogodny moment. Zwyciężony osobnik oddala się w popłochu, natomiast zwycięzca w nagrodę dotrzymuje przez jakiś czas towarzystwa samicy kopulując z nią. W tym czasie często napotykane są żmije po kilka osobników w jednym miejscu lub jego pobliżu. Po odbyciu godów trwających czasem do końca maja zwierzęta te prowadzą raczej samotny tryb życia spędzając go aż do jesieni głównie na żerowaniu. W przypadkach dużej ich liczebności w jednym biotopie oddalają się z niego w poszukiwaniu miejsc z lepszą bazą pokarmową wtedy to zdarza się , że trafiają między innymi do zabudowań gospodarczych i znajdując tam rozmaitość pokarmową i dogodne schronienie trzymają się często tych miejsc. Żmija zygzakowata jako zwierzę jajożyworodne nosi rozwijające się zarodki we własnym ciele, stałe zerowanie i gromadzenie zapasów przed snem zimowym w okresie lata i zaawansowany stopień rozwoju zarodkowego młodych w jej ciele powodują, że pod koniec lata lub na początku jesieni samice są bardzo ociężałe i często eksponują się na słońcu aby metabolizm i rozwój zarodków przebiegał jak najsprawniej. Młode rodzą się już pod koniec sierpnia do końca września. Rodzące się młode osobniki przebijają tak zwanym wyrostkiem jajowym cienką elastyczną błonę już w ciele samicy lub poza jej organizmem, są już wtedy osobnikami w pełni zdolnymi do samodzielnego życia, zaopatrzonymi w sprawny aparat jadowy z silniejszą toksyną niż u osobników dorosłych. Wszystkie nowonarodzone osobniki są barwy brązowej ich alotropowe odmiany barwne nabierają swych odcieni najczęściej po osiągnięciu dojrzałości płciowej. Zdecydowaną większość osobników czarnych stanowią samce nie spotkałem osobiście pomimo wielu lat obserwacji czarnej samicy. W pozostałym czasie swej aktywności żmije intensywnie żerują i gromadzą zapasy tkanki tłuszczowej przygotowując się do snu zimowego. Żmije jako jedna z młodszych filogenetycznie grup gadów posiada poza jajożyworodnością inne zaskakująco rozwinięte cechy przystosowujące je do zmiennych warunków otoczenia miedzy innymi najlepiej rozwinięty i najskuteczniejszy aparat jadowy w grupie węży jadowitych, także odporność na niskie temperatury.

Zwierzęta te stanowią zagrożenie dla człowieka tylko w przypadku bezpośredniego kontaktu np chwytania ręką, nadepnięcia na nie bosą nogą lub przyciśnięcia. Zawsze jednak w kontaktach z wrogami aparatu jadowego używają w obronie przed zagrożeniem nie atakują pierwsze starając się unikać konfrontacji. W przypadku pokąsania w zależności od indywidualnych skłonności organizmu (alergie, choroby serca, niska waga ciała i inne ) toksyna żmij nie jest tak niebezpieczna jak wielu innych gadów, nie należy jednak takich faktów bagatelizować i jak najszybciej zgłosić się po pomoc do lekarza. Najniebezpieczniejsze są pokąsania dzieci, osób starszych, chorych lub osłabionych. Także duże znaczenie ma miejsce pokąsania najgroźniejsze są okolice głowy i szyi. Po podaniu anatoksyny i innych środków dla osób zdrowych nie stanowi śmiertelnego zagrożenia. Gatunek objęty całkowitą ochroną na terenie całego kraju.