Opis przyrodniczy
Chrząszcze (Coleoptera) lądowe
Chrząszcze (Coleoptera) są najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną pod względem pokroju morfologicznego grupą owadów. W Polsce stwierdzono występowanie 6000 gatunków, a na świecie około 350 000. Lądowe formy chrząszczy charakteryzują się przednimi skrzydłami przekształconymi w pokrywy, których powierzchnia może być gładka, pokryta rzędami drobnych dołków, lub chitynowymi listwami. Kolor pokryw zawiera się w szerokim przedziale barw i stanowi często ważną cechę pomagającą w rozpoznaniu gatunku. W niektórych przypadkach jednak nie można się sugerować kolorem pokryw gdyż pewne gatunki mają barwę zmienną w zależności od środowiska w którym żyją. Głowa jest przeważnie duża, masywnie zbudowana i widoczna od grzbietowej części owada. Swoistą budową głowy wyróżnia się u przedstawicieli rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae) u których jest ona przeważnie znacznie wydłużona. Duże i wypukłe oczy złożone położone są po bokach głowy i w nielicznych tylko przypadkach zachodzą na jej grzbietową powierzchnię. Czułki wykazują bardzo dużą różnorodność form, mogą być krótkie i skierowane do przodu, długie i skierowane do tyłu, buławkowate, grzebykowate, wachlarzowate, uszaste bądź nieregularne. Dobrze widoczny i skierowany do przodu aparat gębowy charakteryzuje się silnie rozwiniętymi żuwaczkami, szczególnie u form drapieżnych i ksylofagów, czyli chrząszczy odżywiających się drewnem. Charakterystyczne żuwaczki posiada samiec największego krajowego chrząszcza Jelonka rogacza (Lucanus cervus) ten rzadki i zagrożony w Polsce wyginięciem owad może osiągnąć wielkość 25-75 mm.
Chrząszcze przechodzą w rozwoju osobniczym przeobrażenie zupełne
(holometabolia), znaczy to że, występuje larwa zupełnie nie
przypominająca osobnika dorosłego (imagines), następnie po kilku
linieniach wytwarza ona poczwarkę z której wygryza się dorosły owad
który już nie rośnie. Na wielkość chrząszczy wpływają zasadniczo
warunki w których żerowała larwa oraz predyspozycje genetyczne.
Owady te można spotkać prawie we wszystkich typach siedlisk lądowych, słodkowodnych i śródlądowych słonawiskach. Żyją w drewnie, pod kamieniami, w odchodach jak i w gospodarstwach domowych. Chrząszcze pełnią ważną rolę w przyrodzie, drapieżne utrzymują równowagę w ekosystemach i uczestniczą w zwalczaniu wielu szkodników jak choćby Stonki ziemniaczanej (Leptinotarsa decemlineata). Inne pełnią rolę „sanitarną” usuwając odchody, szczątki roślinne i zwierzęce, sporo jest również szkodników szczególnie roślin uprawnych.
Niestety wiele gatunków chrząszczy ginie lub zagrożonych jest wyginięciem, w Polskiej Czerwonej Księdze zwierząt wpisanych jest około 700 gatunków chrząszczy lądowych, których byt w naszym kraju jest zagrożony. Niestety około 100 z tych gatunków już wyginęło a około 80 zostało uznanych za krytycznie zagrożone. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest niszczenie przez człowieka naturalnych siedlisk bądź stanowisk w których się rozmnażają. Jeśli danemu gatunkowi nie uda się przystosować do życia w innym środowisku, co zdarza się bardzo rzadko, po prostu ginie na danym terenie. Wiele chrząszczy podlega prawnej ochronie w Polsce. Niektóre jak np. z rodzaju Biegacz (Carabus), są pospolite ale również chronione gdyż tylko specjaliści mogą odróżnić owada chronionego od pospolitego, dla laika jest to praktycznie niemożliwością.
Autor opisu: Piotr Liśniański
Oddział Warmińsko-Mazurski PTTK