Ochrona lasu

Od kiedy człowiek zdał sobie sprawę, że aby korzystać z darów natury, nie uszczuplając przy tym jej zasobów, trzeba prowadzić rozumną gospodarkę leśną, zajął się również ochroną lasu. Przez wiele lat rozumiano przez to ochronę rosnących drzew jako cennego produktu, efektu wytworu natury i pracy leśnika. Dziś nauczeni doświadczeniem pokoleń leśników i bogatsi o nową wiedzę, wiemy, że celem naszej pracy nie powinna być jedynie ochrona drzewostanów, ale całych ekosystemów leśnych. Zdajemy sobie sprawę, jak ważne jest zachowanie różnorodności biologicznej, całej puli genowej ekosystemów i zwiększanie naturalnej odporności zbiorowisk leśnych. Las najlepiej obroni się sam, jednakże pod warunkiem, że damy mu szansę, utrzymując go w dobrej kondycji i stanie zbliżonym do naturalnego. Oczywiście, czasem konieczne są zabiegi, zwane ratowniczymi, mające wspomóc ekosystemy leśne w sytuacji masowego pojawu szkodliwych owadów. Im bardziej drzewostan odbiega od naturalnego, im mocniej siedlisko jest zniekształcone przez człowieka, tym ryzyko masowych pojawów szkodników (tzw. gradacji) jest większe i tym czujniejsi muszą być leśnicy opiekujący się lasami.

Wiemy, że im bardziej różnorodne jest środowisko leśne, tym bardziej jest stabilne i odporne na działania czynników szkodotwórczych.

Cóż to za czynniki?

Jest ich bardzo wiele i by ułatwić ich poznawanie, podzielono je na grupy w zależności od źródła zagrożenia. Są więc czynniki abiotyczne, czyli związane z nieożywioną częścią przyrody (np.: wiatr, wahania temperatury, przymrozki), są też biotyczne, pochodzące od roślin, grzybów i zwierząt, i w końcu czynniki antropogeniczne, których przyczyną jest człowiek.

Osłabienie drzew spowodowane czynnikami abiotycznymi jest początkiem kłopotów. Takie osłabione, choć jeszcze żywe i niemal zdrowe drzewo często jest zasiedlane przez owady. Człowiek nazwał tę grupę owadów szkodnikami pierwotnymi, by odróżnić je od innej grupy, zwanej szkodnikami wtórnymi, zasiedlające zwykle drzewa uszkodzone i chore.

W jaki sposób jeleń czy sarna mogą zaszkodzić drzewom?

Miło jest spotkać w lesie jelenia czy zająca, warto jednak wiedzieć, że zwierzyna leśna potrafi być sprawcą dużych szkód. Dlatego nie dziwmy się, gdy ujrzymy w lesie ogrodzoną uprawę czy sadzonki rosnące w plastikowych osłonkach. Takie „wysepki” smakowitych, młodych drzewek są wymarzoną stołówką dla wielu zwierząt, jak jeleń, sarna, łoś czy zając. Z większości naszych ekosystemów leśnych dawno już zniknęły duże drapieżniki (niedźwiedzie, rysie czy wilki – te ostatnie spotykane w mazurskich lasach), będące naturalnymi regulatorami populacji roślinożerców, dlatego ich „obowiązki” w ekosystemie leśnym musi przejąć człowiek.

Homo sapiens i jego odpowiedzialność za stan lasów.

Powoli człowiek uczy się żyć w zgodzie z przyrodą, wciąż jednak pozostaje dla niej zagrożeniem. Podobnie jak z lasami – leśnicy wiedzą o nich wiele, troszczą się o nie i je pielęgnują, a mimo to szkody wyrządzane lasom przez ludzką cywilizację są wciąż znaczne. Zanieczyszczenie powietrza, przekształcanie powierzchni ziemi, zanieczyszczenie wód i gleby to główne przyczyny złego stanu lasów w niektórych rejonach naszego kraju.

Las rośnie wolno – płonie szybko!!!

Kuźnia Raciborska czy Potrzebowice to nazwy, które na zawsze zapamiętają leśnicy jako miejsce wielkich tragedii – olbrzymich pożarów powiększających się w błyskawicznym tempie. Niestety, sprawcą większości jest człowiek – czy to jego nieostrożność, czy głupota, czy w końcu świadome podpalenia.

Jak można zapobiec szkodom i jak uchronić lasy przed nimi?

Łatwiej zapobiegać niż leczyć – tę prawdę znają wszyscy i sprawdza się ona także w ochronie lasu. Lepiej nie dopuścić do sytuacji, w której trzeba las ratować drogimi środkami chemicznymi czy innymi tego typu radykalnymi sposobami. Wśród wielu metod ochrony lasu, najważniejsza jest profilaktyka, polegająca m.in. na przekształcaniu potencjalnych miejsc zagrożenia tak, aby przebudowany las uzyskał równowagę biologiczną. Stwarzając dobre warunki do rozwoju populacji ptaków, drapieżnych stawonogów czy pasożytów owadzich, doprowadzamy do sytuacji, w której las, w obliczu zagrożenia, np. gradacją owadów, jest w stanie obronić się sam.

Zagrożenia, które nawiedziły polskie lasy.

1978 – 1983 – gradacja brudnicy mniszki na 6 mln ha lasów (wszystkich mamy ok. 8,9 mln ha)

1992 – pożar lasów w okolicach Kuźni Raciborskiej

1997, 2010 – powódź w lasach Dolnego Śląska

Jarosław Sikorski, Nadleśnictwo Olsztyn

sikorski.jaroslaw@gmail.com

Bibliografia

Rutkowski A. 2003. Ochrona lasu. Opowieści leśnika (6). Wydawnictwo VERDE. CILP, Warszawa