Krajobraz rolniczy

Na ogół atrakcje dzikiej przyrody kojarzymy z lasem i jeziorami. Krajobraz rolniczy wydaje się nieciekawy i przekształcony. Ale prawdą jest tylko to drugie. Pierwotne puszcze już od tysiącleci były wypalane, wycinane a na coraz większych polanach powstawały pastwiska i pola uprawne. Wraz z tymi zmianami siedliskowymi pojawiały się w naszym krajobrazie coraz to nowe gatunki roślin i zwierząt. Zając, bocian biały, kuropatwa kojarzą się nam z zanikającą i dziką przyrodą, a przecież to typowi mieszkańcy krajobrazu rolniczego.

Krajobraz rolniczy i związana z nim przyroda zmienia się wraz ze sposobem użytkowania rolniczego. Najpierw była to gospodarka żarowa: ludność epoki brązu wypalała fragment lasu i zakładała swoje małe pola uprawne. Po kilku latach gleba ulegała wyjałowieniu i takie pole pozostawiano jako pastwisko. Ale po 20-30 latach ludność przenosiła się w inne miejsce a na dawne pola i pastwiska wkraczał ponownie las.

Gdy zwiększyła się gęstość zaludnienia dawny sposób gospodarowania nie był już możliwy. W średniowieczu pojawiła się trójpolówka ze wspólnymi pastwiskami. Jeszcze później – po podziale ziemi- w krajobrazie liczne były miedze i małe pola. Takie ekstensywne rolnictwo jest już w zaniku. A wraz ze zmianą użytkowania zmienia się i przyroda. Wiele gatunków „chwastów” jak i zwierząt jest obecnie zagrożonych wyginięciem. W krajobrazie widzimy wielohektarowe uprawy monokulturowe. Wraz z brakiem miedz i „nieużytków” znikają kolejne gatunki roślin zielnych, wiele gatunków owadów, ptaków i drobnych ssaków. Duże i ciężkie maszyny wymagają wczesnego, wiosennego osuszenia pół, aby mogły wjechać i nie ugrzęznąć. Skutkuje to coraz liczniejszymi osuszającymi melioracjami. Z krajobrazu rolniczego znikają torfowiska i małe zbiorniki wodne.

Zmienia się krajobraz rolniczy. Ślady tych zmian obserwować można w różnych miejscach naszego regionu. Czy potrafimy rozpoznać gatunki roślin i zwierząt, związane z pierwotną puszczą, gatunki typowe dla dawnego rolnictwa ekstensywnego oraz gatunki „obce” (przybyszów z XX i XXI wieku)?

ST. Czachorowski